In de wereld van drugskartels wacht elke capo vroeg of laat hetzelfde einde: een gewelddadige dood of de gevangenis. Ismael ‘El Mayo’ Zambada was de uitzondering op die regel: de drugsbaron en medeoprichter van het beruchte Sinaloakartel was decennialang ongrijpbaar voor zowel de Amerikaanse als Mexicaanse opsporingsdiensten. Zambada, een van de meestgezochte drugscriminelen ter wereld, trad nooit op de voorgrond, maar leefde een teruggetrokken leven in de bergen van de deelstaat Sinaloa.

Daar bouwden Zambada en zijn roemruchte zakenpartner Joaquin ‘El Chapo’ Guzman aan wat de grootste multinationale criminele corporatie ter wereld zou worden – veel meer dan alleen een drugskartel. De tentakels van het Sinaloakartel reiken tot ver over de oceaan en tot alle politieke niveaus. De laatste jaren legde het kartel zich steeds meer toe op de productie en distributie van synthetische drugs, waaronder het uiterst verslavende fentanyl, een opiaat dat tot een epidemie van overdosissen in de VS geleid heeft.

Maar waar andere drugsbazen werden opgepakt of vermoord door criminele rivalen, wist Zambada dat lot altijd te ontsnappen – in tegenstelling tot El Chapo, die een levenslange gevangenisstraf in de VS uitzit.

Ontvoerd

Tot afgelopen donderdag, toen de inmiddels 76-jarige Zambada, op wiens hoofd de VS een prijs van 15 miljoen dollar gezet hadden, landde op een vliegveld in de Texaanse grensstad El Paso en prompt werd gearresteerd. De arrestatie leest als een aflevering van een Latijns-Amerikaanse narcosoap: Zambada zou donderdagochtend zijn ontvoerd door zes „in militaire uniformen gehulde” mannen en Joaquín Guzmán López, de zoon van El Chapo, en op een clandestiene vlucht naar El Paso zijn gezet, samen met Gúzman López. Daar aangekomen gaf die laatste zich over aan de Amerikaanse autoriteiten.

„Mijn cliënt heeft zich niet overgegeven of een akkoord onderhandeld met de Amerikaanse regering”, verklaarde Zambada’s advocaat aan de krant Los Angeles Times. Mogelijkerwijs heeft Gúzman jr., een van de zoons van El Chapo en een van de huidige leiders van het drugskartel, wel een deal gesloten met de VS, waarbij hij zichzelf overleverde en El Mayo in zijn val meesleurde.

De voordelen daarvan zijn tweeledig: niet alleen zou hij daarmee de arrestatie van zijn vader vergelden, die op zijn beurt weer door Zambada zou zijn verraden, ook zou hij daarmee een lagere straf voor zichzelf kunnen onderhandelen door een overeenkomst met justitie – een zogenoemde ”bargain plea deal”.

Migratiecrisis

Zowel Zambada als Gúzman is beschuldigd van het smokkelen van enorme hoeveelheden fentanyl en andere drugs naar de VS. De arrestatie van Mexico’s grootste drugsbaas komt de Amerikaanse Democraten electoraal gezien goed uit: volgens de Republikeinen zijn de smokkel van fentanyl van Mexico naar de VS en de overdosissen die daarvan het gevolg zijn inmiddels doodsoorzaak nummer één onder Amerikanen tussen de 18 en 45 jaar – een direct gevolg van de migratiecrisis aan de Amerikaanse zuidgrens.

De Republikeinen wijten dat aan president Joe Bidens migratiebeleid, dat drugskartels in de kaart zou spelen. Biden vierde de arrestatie van El Mayo vrijdag met een korte verklaring waarin hij zei dat zijn regering „er alles aan zal blijven doen om dodelijke drugshandelaren ter verantwoording te roepen en Amerikaanse levens te redden”.

„Of de bazen nu dood zijn, opgesloten of uitgeleverd, hun vervangers staan al klaar” - Ismael Zambada, leider drugskartel

Het is echter onwaarschijnlijk dat de arrestaties van Zambada en Gúzman de stroom van drugs naar de VS en andere werelddelen zullen beïnvloeden. Mogelijkerwijs leidt het wegvallen van El Mayo, zeker als hij inderdaad is verraden door Gúzman, tot een nieuwe golf van geweld in Mexico. Daarbij zullen andere kartels strijden om het Sinaloakartel en het mogelijk, verzwakt door de interne machtsstrijd, van zijn troon stoten.

Maar de Amerikaanse strategie gericht op het opsluiten van drugsbaronnen is weinig meer dan symptoombestrijding. Wanneer een capo of kartel wegvalt, staat er altijd weer een nieuwe op om het vacuüm op te vullen. Ook Zambada maakt zich daar geen illusies over. In het enige interview dat hij ooit gaf, in 2010, verklaarde hij: „Er komt een dag dat ik besluit mezelf aan te geven, zodat ze me kunnen neerschieten. Maar het zal niets veranderen. Bij het drugsprobleem zijn miljoenen betrokken. Of de bazen nu dood zijn, opgesloten of uitgeleverd, hun vervangers staan al klaar.”