Nog niet zo lang geleden kon er op dat gebied veel meer mee door. Dat blijkt wel uit de onlangs verschenen biografie van Molly Geertsema van de hand van oud-burgemeester Klaas Tammes.

De VVD’er Geertsema was van 1973 tot 1983 commissaris van de Koningin in dezelfde provincie. Met zijn bulderstem kon hij uitvaren over kleinigheden, of het nu tegen zijn chauffeur was of tegen een ander. Je bent ontslagen, zo kregen ze dan te horen. Uiteraard ging dat niet door, maar het was toch een manier van omgaan met mensen die nu niet meer geaccepteerd zou worden. En terecht.

Uit de biografie, die verscheen onder de titel ”Verlicht liberaal in driedelig grijs”, krijg je dan ook geen sympathieke indruk van Geertsema. Een zelfingenomen man uit een rijke familie die meende zich veel te kunnen veroorloven.

Hij was in Gelderland benoemd na een kortstondig ministerschap van Binnenlandse Zaken in het kabinet-Biesheuvel. Daarvoor was hij voorzitter geweest van de liberale Tweede Kamerfractie en burgemeester van de elitegemeente Wassenaar en het Groningse boerendorp Warffum.

Als commissaris van de Koningin resideerde hij op Kasteel Middachten. Zijn vrouw organiseerde daar van alles. Dat leidde tot een navordering van de fiscus van 125.000 gulden. Staatssecretaris Koning, een partijgenoot, werd ingeschakeld en uiteindelijk kwam Geertsema er met het betalen van 25.000 gulden vanaf.

Voortreffelijk geleefd

Geertsema was over zichzelf behoorlijk tevreden. Van de orthodox-christelijke mensbeschouwing moest hij niets hebben. „Ik heb bij mezelf nog nooit bespeurd tot kwaad geneigd te zijn”, zo verklaarde hij in een interview in Het Parool. Hij was remonstrant, maar kwam nooit in de kerk.

Hij zei een hekel te hebben aan dominees die hem zondags zouden vertellen dat hij bidden moest om vergeving, terwijl hij ervan overtuigd was dat hij die week voortreffelijk had geleefd, niemand enige schade maar alleen voordeel had gebracht, geen zondige gedachte had gekoesterd en naar niemands vrouw had gekeken.

Dat laatste hing wellicht samen met zijn homofiele neigingen, hoewel hij daar pas aan het eind van zijn leven openlijk voor uitkwam. Wel maakte hij zich gedurende heel zijn politieke loopbaan sterk voor de acceptatie van homo’s en de positie van het COC. Binnen de VVD vond hij daar in die tijd niet zo veel steun voor.

Het homohuwelijk was toen nog niet in beeld. Ook Geertsema bepleitte dat niet. Pedofilie kon er bij hem wel mee door. Daar werd zo’n veertig jaar geleden in Nederland makkelijker over gedacht dan tegenwoordig.

Des Indes-beraad

Die positiekeuze van Geertsema verklaart ook waarom hij tot de groep liberalen behoorde die eventueel wel met de PvdA in zee wilde gaan. Op die manier zou men de dominante positie van het CDA kunnen doorbreken. Alleen dan zou een einde kunnen komen aan de beperkende wetgeving ten aanzien van abortus, euthanasie en homoseksualiteit.

Geruime tijd was hij dan ook voorzitter van het Des Indes-beraad. In het Haagse hotel Des Indes kwam een gespreksgroep van liberalen en socialisten bij elkaar voor een vertrouwelijk beraad over de mogelijkheden van een paarse coalitie. De realisering daarvan in 1994 heeft Geertsema niet meer meegemaakt.

Binnen de VVD zat hij duidelijk op een andere lijn dan Wiegel. Die wilde de VVD juist profileren als de grote tegenpool van de socialisten. Alles bij elkaar een biografie die een duidelijk beeld geeft van de liberale wereld van een halve eeuw geleden.

Verlicht liberaal in driedelig grijs, Klaas Tammes; uitg. Prometheus; 328 blz.; € 27,50