China is wereldwijd hofleverancier van een groep ‘strategische’ metalen die onmisbaar zijn voor computerchips, defensieapparatuur, windturbines en elektrische auto’s. De Chinese bedrijven die die metalen winnen en raffineren, mogen nu nog grotendeels zelf bepalen hoeveel ze er van mijnen en verwerken en aan wie ze het verkopen. Maar op 1 oktober wordt die vrijheid beperkt. Want China wil de voorraad ‘zeldzame aardmetalen’ voortaan volledig onder controle hebben.

De Chinese Staatsraad, het hoogste uitvoerend orgaan van het land, gaat voortaan bepalen hoeveel grondstoffen bedrijven mogen verhandelen en aan wie er geleverd mag worden. Mijnbouwbedrijven en de verwerkende industrie moeten nauwgezet gaan bijhouden hoeveel ze in- en verkopen. Dat moeten ze doorgeven aan de Chinese overheid zodat die altijd weet waar de grondstoffen zijn.

De maatregelen zijn onderdeel van een ‘eenduidige’ strategie voor de handel in zeldzame aardmetalen waaraan de Chinese Staatsraad werkt. Het gaat om een groep van zeventien metalen met namen als neodymium, europium, thulium en yttrium.

De metalen worden onder meer gebruikt in nieuwe elektronische en digitale technologie. Ze zijn overigens niet ‘zeldzaam’ en worden over de hele wereld gevonden. Wel zijn de concentraties laag. China loopt ver voor bij de winning en raffinage van de metalen. De Staatsraad kondigde de nieuwe regels aan om de eigen industrie te stimuleren en de natuur te beschermen.

Machtsvertoon

De nieuwe maatregelen zullen er niet toe leiden dat de cruciale metalen meteen moeilijker te verkrijgen zijn, zegt grondstoffenexpert Elmer Rietveld van TNO. Met de nieuwe stap wil China vooral zijn tanden laten zien, denkt hij. „China wil duidelijk maken dat het macht kan uitoefenen over de export van deze metalen. Maar dat je de uitvoer kunt beperken, betekent niet dat je het ook doet”, zegt Rietveld.

„China wil duidelijk maken dat het macht kan uitoefenen over de export van deze metalen” - Elmer Rietveld, grondstoffenexpert van TNO

De nieuwe maatregelen passen in een al langer lopende ontwikkeling. Een jaar geleden kondigde China aan dat het de export ging beperken van twee andere metalen die nodig zijn voor moderne digitale, elektrische en militaire technologie: germanium en gallium. Buitenlandse bedrijven moesten voortaan een vergunning aanvragen als ze de metalen in China wilden kopen. Dat heeft vooral geleid tot meer papierwerk, maar de export is er nauwelijks door veranderd, zegt Rietveld. „China bleef van beide evenveel exporteren.”

Afhankelijkheid

De nieuwe maatregelen onderstrepen volgens Rietveld vooral hoe belangrijk het is dat Europese landen zo snel mogelijk hun afhankelijkheid van China in kaart brengen en verminderen. Met dat doel heeft het Europees Parlement een grondstoffenwet aangenomen, die ervoor moet zorgen dat er meer mijnbouw in Europa plaats kan vinden en dat er meer handelsakkoorden met andere grondstoffenrijke landen kunnen komen.

Deels boekten Europese landen daar afgelopen tien jaar al succes mee. Voor die tijd kwam 95 procent van de zeldzame aardmetalen uit China, zegt Rietveld. Nu is dat nog 75 procent. Dat komt door grotere aanvoer uit bijvoorbeeld Australië, Myanmar, Canada, de VS en Vietnam.