Op zondag 30 juni gaan de Fransen naar de stembus voor de eerste ronde van de parlementsverkiezingen. Een politieke impasse dreigt. Zes vragen aan Niek Pas, als historicus en Frankrijkkenner verbonden aan de Universiteit van Amsterdam.
Hoe werken de Franse parlementsverkiezingen?
„In Frankrijk wordt de Assemblée nationale, de Franse Tweede Kamer, gekozen via twee stemrondes. Zondag vindt de eerste plaats. Het land is verdeeld in 577 kiesdistricten, die elk een zetel opleveren. In elk district kunnen namens de verschillende partijen kandidaten meedoen. Een politicus kan in de eerste ronde meer dan 50 procent van de stemmen halen, maar in de praktijk gebeurt dat vrijwel nooit. Daarom vindt er op 7 juli een tweede ronde plaats. Wie dan de meeste stemmen heeft, wint de zetel van het district en krijgt een plaats in de Assemblée.”
Waarom vinden de verkiezingen vervroegd plaats?
„De verkiezingen zouden eigenlijk in 2027 gehouden worden. Maar omdat het uiterst rechtse Rassemblement national (RN) bij de Europese verkiezingen met 31,47 procent van de stemmen ruim twee keer zo veel stemmen haalde als zijn eigen partij, besloot Emmanuel Macron nieuwe verkiezingen uit te schrijven.
De president gokt erop dat de opmars van RN in het Europees Parlement een schokeffect veroorzaakt en Fransen tot bezinning komen. Macron hoopt dat een vervroegde gang naar de stembus zo in zijn voordeel werkt. Hoewel hij weinig anders kan, lijkt het gezien de peilingen een volstrekt zinloze zet. De granaat die hij op andere partijen wil werpen, lijkt in zijn eigen hand te ontploffen.”
Op welke thema’s wordt ingezet?
„Macron richt zich vooral op een blokkade van extremen, zowel op rechts als op links. De linkse alliantie richt haar pijlen eveneens sterk op RN, maar is ook duidelijk anti-Macron. Daarnaast staat het blok een economisch beleid voor, waarmee onder meer de rijken en multinationals zwaarbelast moeten worden.
RN zet hoog in op veiligheid en migratie. Opvallend is dat de economische koers sterk overeenkomt met het beleid van de president. Dat is een tactische zet van RN, die daarmee ook de centrumkiezer voor zich probeert te winnen.”
Schuift Frankrijk op naar rechts?
„Ja. Volgens de peilingen kan RN op zo’n 35 procent van de stemmen rekenen. Frankrijk volgt daarmee de internationale trend, waarbij extreme en conservatieve partijen winnen en centrumpartijen onder druk staan.
Tegelijkertijd zie je in Frankrijk –meer dan in andere landen– een enorme polarisatie. Ook extreemlinks wint aan kracht. Toch zal het nieuwe volksfront, dat op zo’n 29 procent lijkt te kunnen rekenen, niet in staat zijn een meerderheid te vormen.”
Wat kunnen we van het platteland en de banlieues verwachten?
„Bij de banlieues –achtergebleven wijken aan de rand van grote steden– zie je dat extreemlinks het goed doet. La France insoumise, die zegt op te komen voor de zwakken, heeft de afgelopen jaren enorm ingezet op die stadsdelen. Dat werpt electoraal gezien zijn vruchten af.
„Als geen van de partijen erin slaagt een regering te vormen, is de enige optie dat Macron aftreedt” - Niek Pas, Frankrijkkenner
Hoe het platteland doorgaans stemt, verschilt per regio. Zo zijn de Elzas en het zuidoosten vanouds rechts georiënteerd, terwijl Bretagne voorheen altijd links stemde. Toch kwam ook daar bij de Europese verkiezingen RN als winnaar uit de bus. Op basis daarvan kun je zeggen dat het platteland rechtser wordt. Toch moeten we voorzichtig zijn met die conclusie. Omdat de opkomst zondag vele malen hoger zal zijn, kan de uitslag heel anders zijn.”
Komt er snel een nieuwe regering?
„RN zal waarschijnlijk winnen, maar niet groot genoeg worden om een regering te vormen. Ook op links lijkt dat onhaalbaar. In theorie zouden ze misschien een coalitie kunnen vormen met het centrumblok van Macron, maar vanwege de wederzijdse kritiek heb ik daar een hard hoofd in.
Als geen van de partijen erin slaagt een regering te vormen, is de enige optie dat Macron –die zegt aan te blijven tot 2027– aftreedt. Dan zullen er vervroegde presidentsverkiezingen gehouden worden en ligt de politieke kaart weer helemaal open. Maar vooralsnog is dat allemaal speculatief.”
