„Ik heb geen enkele moeite daar volledig afstand van te nemen en dat doe ik dus ook nu, want zo bedoelde ik het niet. Ik had die termen ook beter niet kunnen gebruiken.” Dat zei Marjolein Faber, beoogd minister van Asiel en Migratie voor de PVV, eerder deze week over de term omvolking, die ze een aantal jaren geleden gebruikte. Ze was niet de enige die tijdens de hoorzittingen met beoogd bewindspersonen stevig werd bevraagd op dit punt.

Faber doelt op een debat in oktober 2020, toen ze als senator zei dat er een agenda wordt uitgerold „van antisemitisme, terrorisme en omvolking”. D66-senator Annelien Bredenoord slaat destijds direct aan op de term en vraagt Faber of ze zich ervan bewust is dat omvolking „een term is uit het nationaalsocialisme”. „Dat zou kunnen. Dat weet ik niet”, reageert Faber. Ook toenmalig Eerste Kamerlid voor de CU, Mirjam Bikker, neemt afstand van de woorden van Faber. Premier Mark Rutte bevestigt later in het debat „als historicus” dat het woord inderdaad uit de nazi-ideologie komt.

Minderheid

De nazi’s gebruikten het woord Umvolkung in de jaren dertig om aan te geven dat overwonnen gebieden gegermaniseerd moesten worden. Niet iedereen vindt dat het woord omvolking taboe zou moeten zijn vanwege de connotatie met nazi-Duitsland. Zo zei de Belgische socioloog Mark Elchardus in discussieprogramma Terzake dat het direct linken van de term met het gebruik ervan in het Duitsland van de jaren 30 de situatie erger heeft gemaakt. Volgens hem is daardoor een genuanceerd debat over migratie alleen maar lastiger geworden.

„Ik geloof niet in een plan of een vooropgezet plan of wat voor complot dan ook” - Marjolein Faber, beoogd minister van Asiel en Migratie

Tegenwoordig wijst het woord omvolking op de theorie die stelt dat de blanke Nederlandse bevolking gevaar loopt door immigratie en uiteindelijk een minderheid in eigen land zal worden, een proces dat al dan niet van bovenaf door een kleine elite wordt gestuurd. De theorie wordt breder bekend door het boek ”Le Grand Remplacement” uit 2011 van de Franse schrijver Renaud Camus. In het buitenland worden verschillende terroristische aanslagen gelinkt aan de omvolkingstheorie, zoals die in de Amerikaanse stad  El Paso  in 2019, waar 22 doden vielen. De dader zei in een manifest dat hij de aanslag pleegde om „de invasie van latino’s een halt toe te roepen”.

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) noemt het woord omvolking voor het eerst in haar jaarverslag over 2017. Er zijn dat jaar groepen opgestaan, schrijft de dienst, die „vanuit ideologische standpunten streven naar het ‘zuiver houden’ van het blanke ras. Zij geven de ‘politieke elite’ de schuld van ”omvolking”. Daarmee bedoelen ze dat politici beleid invoeren dat op de lange termijn kan leiden tot het uitsterven van het blanke ras.” Ook in de verslagen over 2020 en ieder daaropvolgend jaar stipt de AIVD het gevaar van de omvolkingstheorie aan.

Te gortig

Terwijl de veiligheidsdienst waarschuwt, gebruiken verschillende politici van PVV en FVD de term juist wel in het parlement. Zo clashen Kamerleden van de ChristenUnie en de PVV in 2020. Toenmalig CU-Kamerlid Joël Voordewind houdt zijn PVV-collega Emiel van Dijk voor dat omvolking „echt een term uit de nazitijd is” en vraagt hem „op te passen met zijn woorden”. Van Dijk, die de term gebruikt in een debat over een nieuw Europees migratiepact, vindt de kritiek „te gortig” en zegt dat hij zich „niet voor nazi laat uitmaken”.

Eenzelfde woordenwisseling vond vrijdag plaats tijdens de hoorzitting met Reinette Klever, beoogd minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp namens de PVV. Zij weigerde afstand te nemen van de term omvolking. Toen D66-fractievoorzitter Jan Paternotte de link legde met het nazisme, reageerde Klever met te zeggen dat de vergelijking haar raakte.

Waar Klever geen afstand nam van de term, deed Faber dat wel. Want, zei ze: „Ik geloof niet in een plan of een vooropgezet plan of wat voor complot dan ook en m’n partij en ik verafschuwen alles wat met nazi’s en hun ideologie te maken heeft.”  In het vervolg zal ze spreken over de „zeer zorgelijke demografische ontwikkelingen in Nederland”.