De politici Donald Trump, Sahra Wagenknecht en Adolf Hitler zijn alle drie naamgever voor nieuw ontdekte diersoorten. Niemand maakt zich druk om de beestjes die naar Trump en Wagenknecht zijn vernoemd, maar met de Anophthalmus hitleri is het een ander verhaal.

De oogloze kever, die amper een halve centimeter groot is, heeft zijn naam te danken aan de Oostenrijkse keververzamelaar Oskar Scheibel, die het insect in 1937 in de vochtige grotten in Slovenië ontdekte en uit eerbied naar de nationaalsocialistische dictator vernoemde.

Dit is het bruine(!) beestje niet goed bekomen. De Sloveense grotten werden het doelwit van neonazi’s die ijverig op zoek gingen naar het nietige diertje. Zelfs opgezette kevers in musea waren niet veilig. Meer dan 1000 euro werd voor een exemplaar neergeteld. De kever wordt nu met uitsterven bedreigd.

De Argentijnse kunstenaar Tomas Sareceno, die woont en werkt in Berlijn, maakte zich er een paar jaar geleden sterk voor het beestje van zijn naam te bevrijden. Het is hem een raadsel waarom straten wel een andere naam kunnen krijgen en diersoorten niet.

De Internationale Commissie voor de Zoölogische Nomenclatuur (ICZN) oordeelde afgelopen maand dat een naamsverandering om ethische redenen niet mogelijk is. Want het gaat volgens de commissie die verantwoordelijk is voor het correcte gebruik van wetenschappelijke namen van dieren, niet alleen om de Hitlerkever. Dan zouden honderdduizenden wetenschappelijke namen moeten worden gewijzigd en dat geeft alleen maar verwarring.

Nieuw ontdekte diersoorten krijgen hun naam van de wetenschapper die het dier ontdekt. De Latijnse of Griekse naam bestaat uit twee woorden. Vaak wijst een van de namen naar de vindplaats of naar een eigenschap van het dier. In het laatste geval denken wetenschappers  vaak aan bekende personen. Zo is de rivierkreeft Cherax wagenknechtae in de Indonesische wateren te vinden. Zijn ontdekker, de Duitse zeedierendeskundige Christian Lukhaup, zei dat de linkse politica Sahra Wagenknecht hem geïnspireerd had.

De ICZN stelt bij de naamgeving geen inhoudelijke voorwaarden. Staat een naam eenmaal vast, en dat is het geval wanneer die is gepubliceerd, dan kan die niet meer worden veranderd.

Op dit moment liggen niet alleen de Hitlerkever en de Mussolinivlinder onder vuur. Volgens de ICZN is van alle 1,5 miljoen diersoorten er 20 procent vernoemd naar een bepaald persoon. Daarnaast is 10 procent van de namen verbonden aan een plaats. Als die uit de koloniale tijd komt is die eveneens dubieus. „Al met al kunnen enkele honderdduizenden namen ter discussie worden gesteld.”

Grensgevallen

De commissie is van mening dat het „niet onze taak is na te gaan of namen beledigend zijn of ethisch verwerpelijk zijn, want dat is een zeer subjectieve en persoonlijke aangelegenheid. Wij moeten ervoor zorgen dat er geen verwarring komt.”

Het gebeurt overigens dat namen van dieren in de volksmond worden gewijzigd. Zo heet de Hottentoteend nu gouden taling, omdat Hottentot als beledigend wordt beschouwd voor de Khoekhoe, de inheemse veehouders in Zuid-Afrika. De wetenschappelijke naam is echter onveranderd Anas hottentota.

Is met de uitspraak van de ICZN het laatste woord over deze kwestie gezegd? Dat is zeer de vraag. De druk vanuit een deel van de maatschappij en van de wetenschappers houdt aan. Zij spreken over fouten uit het verleden die hersteld moeten worden. Op termijn zal hier waarschijnlijk gehoor aan worden gegeven. In de oude catalogi blijven de namen bestaan.

En er blijven grensgevallen, want niet iedereen is bijvoorbeeld een aanhanger van Sahra Wagenknecht of van Donald Trump.