Als gevolg van haar werk zat Verboeket de afgelopen jaren aan honderden sterfbedden. Om ernstig zieke mensen zo veel als in haar vermogen lag terzijde te staan en ook hun geliefden zo goed mogelijk te begeleiden. Op advies van een patiënt schreef ze een aantal van haar ervaringen op en deelt die anoniem in ”Het leven loslaten. Een verpleegkundige, haar patiënten en het stervensproces, thuis en in het hospice”.

Verboeket heeft geen gemakkelijk werk, maar het heeft haar veel gebracht. Sterven is loslaten, dat is de belangrijkste les die ze aan al die sterfbedden leerde. Het beste oefen je daar al volop mee tijdens je leven, zowel materieel als immaterieel, geeft ze haar lezers mee.

Daarnaast geeft ze vanuit haar werk als verpleegkundige in de laatste levensfase tal van praktische adviezen. Ze zijn keer op keer een afspiegeling van de wijze waarop ze haar dagelijks werk doet: rustig, nuchter en betrokken.

Aan de hand van het sterfbed van een jonge vader met een hersentumor legt ze uit hoe afvlakkende emoties een rol kunnen spelen in het afscheid nemen en dat die het gevolg zijn van de hersenaandoening. Ze grijpt die gelegenheid ook aan om aan te geven dat het niet altijd verstandig is om met name jonge kinderen intensief bij een moeilijk sterfbed te betrekken. Ook het verlangen naar intimiteit en seksualiteit krijgt in haar boek een plaats.

Gevoeligheden

Het naderende einde maakt kwetsbaar, maar verwacht in deze levensfase niet te veel van het uitpraten van gevoeligheden, waarschuwt Verboeket. Zeker niet na jarenlange strubbelingen. Illustratief is het voorbeeld van een vader die zijn dochter al jaren niet meer wilde zien, maar haar, nu ze in de gang van het hospice staat, niet weg laat sturen, maar de gelegenheid geeft hem een afscheidskus te geven. Praten wil hij niet, maar deze vrouw gaat toch lichter de deur weer uit dan ze erin kwam.

Volop aandacht geeft de ervaren verpleegkundige ook aan comfort. Voor veel mensen is lekker liggen een voorwaarde om goed te kunnen slapen. Vaak is dat op de zij, wat ook de ademhaling makkelijker maakt. Misschien dat sterven op de rug een culturele of religieuze betekenis heeft en het een gevoel van waardigheid geeft, oppert ze, maar de stervende is er lang niet altijd mee gediend. Verboeket, die naast haar werk in het hospice wetenschappelijk onderzoeker is, pleit voor meer aandacht en onderzoek op dit punt.

Dat geldt ook voor sterfbedvisioenen en dromen, die vaak niet herkend en erkend worden door artsen en verpleegkundigen en mede daardoor worden afgedaan als een delier. Verboeket is er slechts een paar keer getuige van geweest, maar ze heeft het gevoel dat de situatie bij visioenen wezenlijk anders is. Er is lang niet altijd sprake van verwarring als gevolg van lichamelijke processen.

„Het naderende einde maakt kwetsbaar, maar verwacht in deze levensfase niet te veel van het uitpraten van gevoeligheden” - Cathelijne Verboeket-Crul, hospiceverpleegkundige

In de loop van haar werkzame leven ziet Verboeket een toenemende vraag naar euthanasie, onthouden van vocht en voedsel en palliatieve sedatie. Ze geeft daar geen waardeoordeel over, maar respecteert altijd de wensen van patiënt en familie. Wel deelt ze aan de hand van praktijkverhalen hoe wezenlijk en kostbaar een (bewust) sterfbed kan zijn voor de stervende en zijn dierbaren.

Wie dit boek leest, kan dat doen met het continue gevoel dat er iets mist. Sterven is immers God ontmoeten en dat is toch waar het om draait? Met haar nuchtere, invoelende blik laat de auteur zien dat oog voor kleine, op het eerste gezicht onbelangrijke dingen daarmee niet per se in tegenspraak is. Tegelijkertijd helpt haar visie om je omgeving beter te begrijpen en het maakt het besef van de noodzaak en de waarde van een God Die leeft en van je afweet alleen maar groter.

Het leven loslaten. Een verpleegkundige, haar patiënten en het stervensproces, thuis en in het hospice, Cathelijne Verboeket-Crul; uitg. De Arbeiderspers; 208 blz.; € 21,99