Een radeloze vrouw belt: haar man heeft zich aangesloten bij een groep. Ze herkent hem niet meer, hij mag niets meer en ze maakt zich ongelooflijk veel zorgen. Er is geen meldpunt, de politie kan haar niet helpen en al googelend komt ze bij coach Arjan van Dijk terecht. Haar vraag: zit mijn man in een sekte?

„Ik krijg wekelijks zulke belletjes van slachtoffers en familieleden. Ook andere coaches, psychologen en schrijvers worden in paniek gebeld. Na het stoppen van het sektemeldpunt hebben wij een gat gevuld.”

Arjan van Dijk werkte bij het vorige sektemeldpunt. Tegenwoordig begeleidt hij slachtoffers en hun familieleden. Zo helpt hij mensen de groep te verlaten en ervan te herstellen. „Er gebeurt iets wat de emmer doet overlopen en ze beseffen: misschien ben ik in een sekte beland.”

Binnenkort hoeven slachtoffers het web niet meer af te struinen naar hulp. Het officiële meldpunt komt terug. Stichting Fier lanceert in 2025 een site waarop mensen laagdrempelig en anoniem kunnen chatten met professionals, dag en nacht. Zij kunnen mensen doorverwijzen naar de juiste hulp.

„We hebben dit een tijdje niet goed georganiseerd in Nederland” - Jan van der Winden, sektespecialist

Het eerdere meldpunt werd in 2020 wegbezuinigd. Het bestaande netwerk van politie, hulporganisaties en gemeenten zou genoeg zijn om slachtoffers te helpen, besloot het ministerie van Justitie en Veiligheid. Een grote fout, volgens Van Dijk. „De expertise bij de politie is onvoldoende om mensen goed te helpen. Het is een heel gecompliceerd probleem.”

Jan van der Winden is sektespecialist bij de politie. Ook hij is blij met het meldpunt. „We hebben dit een tijdje niet goed georganiseerd in Nederland”, zo zei hij tegen Radio 1. „Het zou goed kunnen dat het aantal sektarische groepen is toegenomen, omdat het makkelijker is geworden om je hier te vestigen of lang onder de radar te blijven.”

Die toename was al zichtbaar ten tijde van de opheffing. Dat jaar kreeg het meldpunt honderd meldingen binnen, een record. Een meerderheid in de Tweede Kamer protesteerde tegen de opheffing. De jaren daarna pleitten SP en VVD voor de terugkeer van het meldpunt, tot justitieminister Dilan Yesilgöz het startsein voor het nieuwe meldpunt gaf.

Mondjesmaat

Het eerdere meldpunt telde tot de sluiting zo’n 244 sektes. Hoeveel het er nu zijn is onduidelijk, dit wordt niet bijgehouden door de politie. Van Dijk schat in dat het aantal blijft toenemen, onder andere door onlinegroepen. Daardoor zou het makkelijker zijn om mensen te werven.

Ook door het coronavirus zou het aantal sektarische groepen wellicht zijn gestegen. Maatschappelijke onrust zorgt dat mensen uitwijken naar dit soort groepen, stelt Van Dijk. De sektes zijn op zichzelf niet strafbaar, maar misdrijven binnen de groep wel. Zulke misdrijven komen maar mondjesmaat naar buiten, omdat de groepen erg gesloten zijn.

Mensen die zich aansluiten bij een groep hebben vaak geen idee waar ze uiteindelijk in zullen terechtkomen. „Het begint allemaal leuk, heel positief in zo’n groep. Dat verandert geleidelijk: de groep of leider gaat meer vragen dan mensen lief is, in financieel, seksueel, of arbeidsopzicht. Pas als mensen bellen om hulp begint het te dagen: ik zit in een sekte.”

In Nederland is maar weinig regelgeving rondom sektes, omdat vrijheid van religie in Nederland prioriteit krijgt. Andere Europese landen zijn een stuk strenger. Zo heeft Frankrijk sinds 2001 een wet die religieuze organisaties kan aanpakken met boetes en celstraffen. Het is zelfs mogelijk ze voor vijf jaar te ontbinden. De bekende Scientologygroep is daardoor al een paar keer veroordeeld.