Ida Sinke, voorzitter van de Vereniging van Beroepsvissers Oosterschelde, Westerschelde en Voordelta (OWV), zegt dat er dit jaar dramatisch minder kreeft wordt gevangen in de Oosterschelde dan in andere jaren. Sinds de start van het kreeftenseizoen in maart ligt de vangst 90 procent lager dan vorig jaar. „We tasten in het duister over de oorzaak”, verzucht Sinke. De circa 25 Zeeuwse kreeftenvissers en hun gezinnen zijn in mineur. Als er minder wordt gevangen over een langere periode komt hun broodwinning in gevaar. „Zwommen er vorig jaar in een week tijd nog zo’n 25 kreeften een fuik in, nu is dat er 1”, stelt Sinke. „En de schaaldieren blijken ook nog eens niet erg fit te zijn. Ze zijn traag, slap en futloos.”

„Zwommen er vorig jaar in een week tijd nog zo’n 25 kreeften een fuik in, nu is dat er 1” - Ida Sinke, voorzitter van de Vereniging van Beroepsvissers Oosterschelde, Westerschelde en Voordelta

Staalslakken

Het ligt voor de hand om staalslakken aan te wijzen als boosdoener. Staalslakken zijn een grijs, steenachtig materiaal in de vorm van fijne tot grove korrels. Met dit restproduct uit de staalindustrie zijn door Rijkswaterstaat sinds 2009 in de Oosterschelde op grote schaal bestortingen uitgevoerd op vooroevers om de zeedijken te versterken. Het gaat om vele tonnen slakken. Die zijn onder meer gestort ter hoogte van Wemeldinge en Kattendijke. Vorig jaar werden ook staalslakken gebruikt om ontgrondingskuilen bij de stormvloedkering in de Oosterschelde te dichten.

Het is bekend dat de staalslakken vol zware metalen zitten. De Oosterschelde is een Natura 2000-gebied en een nationaal park. Maar volgens vissersvereniging OWV is er nog geen direct verband aangetoond tussen de aanwezigheid van de staalslakken in het water en de kreeftensterfte. Sinke: „Wel weten we dat de slakken onder water uitlogen en uiteindelijk één grote koek gaan vormen. In die grote, massieve plaat hebben de kreeften geen holletjes meer om in te schuilen als ze van schaal wisselen. Ze raken hun leefgebied kwijt.”

Onderzoek

Bij een dependance van Wageningen University & Research (WUR) in Yerseke worden Oosterscheldekreeften op verzoek van de vissers onderzocht. „Het gekke is dat ze in de bassins op de wal lijken op te knappen”, zegt Sinke. „Deze bassins zijn gevuld met Oosterscheldewater. Dat kan erop duiden dat de kreeftensterfte niet het gevolg is van een eventuele slechte waterkwaliteit in de zeearm.”

De WOV wil dat een op te richten werkgroep gaat bezien wat er nodig is om de kreeftenvisserij in Zeeland te redden. In die werkgroep zouden, naast de vissers, de provincie, WUR en het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij moeten plaatsnemen.

Staatssecretaris Heijnen (CDA) van Infrastructuur en Waterstaat heeft de Tweede Kamer op 11 april laten weten dat er een landelijke meldplicht komt voor het gebruik van staalslakken. Zij erkent dat de slakken behoren tot de „risicovolle secundaire bouwstoffen”. Sinke: „Je kunt dijken ook op een milieuvriendelijke manier versterken, bijvoorbeeld door breukstenen te gebruiken. Maar ja, staalslakken zijn goedkoper, hè?”

Hoogovens

Sinke en kreeftenvisser Piet Bout uit Tholen zijn het erover eens dat staalslakken niet thuishoren in de kwetsbare Oosterschelde. „Niemand zal toch ontkennen dat een afvalproduct uit hoogovens niet in een natuurgebied terecht mag komen?” zegt Bout. Hij vervolgt: „Staalslakken zijn ook gebruikt in een speeltuin in Den Haag, als een soort surrogaat voor grint. De kinderen die daar speelden kregen bijna allemaal om de haverklap een bloedneus. Nou, dan weet je het wel.” Het is volgens de Zeeuwse kreeftenvisser „inderdaad nog niet bewezen dat er een verband is tussen die staalslakken en de kreeftensterfte, maar voor mij is één en één twee. En dan wordt het voor de kreeftenvisserij een heel zuur verhaal, want die slakken gaan nooit meer weg, terwijl veel collega’s nog maar een paar jaar geleden, toen het hier heel goed ging met de kreeften, veel geld hebben gestoken in de aanschaf van nieuwe bootjes, nieuw vistuig en het bijkopen van vergunningen.”