Na bijna tien jaar onderhandelen, stemde een kleine meerderheid in het Europees Parlement woensdag in met de tien wetsteksten van het asiel- en migratiepact – al was het op sommige onderdelen slechts ternauwernood. Nu het Parlement akkoord is, moeten alleen de lidstaten nog officieel hun fiat geven, maar die hebben al aangegeven dat te zullen doen. Het akkoord komt net op tijd voor de Europese verkiezingen in juni, die de Europese besluitvorming voor maanden stilleggen.

Asielmigranten worden volgens de wetgeving vanaf 2026 al direct bij aankomst in een EU-land gescreend en geregistreerd. Daarbij worden asielzoekers in twee groepen opgedeeld: een groep afkomstig uit landen waarvan de kans op asiel groot is en een groep uit relatief veilige landen, zoals Marokko, Algerije of Bangladesh, waarvan de kans op asiel klein is.

Veiligelanders

De twee groepen volgen verschillende grensprocedures. ”Veiligelanders” komen in een versnelde procedure terecht aan de Europese buitengrenzen, wat maximaal negen maanden zou moeten duren en waarbij asielzoekers tussentijds worden vastgezet in speciale centra met beperkte bewegingsvrijheid. Het pact zou geen garantie geven dat ook kinderen kunnen worden vastgezet, die in sommige gevallen van hun ouders kunnen worden gescheiden. Dit geldt echter niet voor alleenstaande minderjarige asielzoekers. Als asielmigranten geen recht op asiel hebben, worden ze teruggestuurd naar hun land van herkomst.

Vluchtelingen uit onveilige landen komen terecht in de normale asielprocedure. Het idee is dat kansrijke asielzoekers zo sneller worden geholpen en de Europese opvangsystemen minder snel vastlopen.

Solidariteit

Een ander onderdeel van de wetgeving is de verplichting tot solidariteit voor EU-landen. Lidstaten staan voor de keuze om asielzoekers over te nemen van aankomstlanden zoals Italië en Griekenland, waar de instroom hoog is, of asielmigranten af te kopen door een bedrag van 20.000 euro per niet-overgenomen asielzoeker in een fonds te storten. Het doel is om landen met dit fonds financieel te compenseren voor de asielzoekers die zij opvangen.

De spanning voor de stemming in het Europees Parlement was groot. In de aanloop naar woensdag keerden zowel links als recht in het Parlement zich tegen de wet. Linkse Europarlementariërs zijn kritisch of de mensenrechten –vooral de rechten van kinderen– in de wetstekst voldoende zijn gewaarborgd en vinden dat het pact het recht op asiel te veel afzwakt. Voor rechts gaan de plannen nog niet ver genoeg.