Onder jongeren en jongvolwassenen is achteraf betalen populair, bleek dinsdag uit cijfers van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Het gemiddeld aantal transacties groeit het hardst in de leeftijdsgroep van 18 tot 24 jaar. Dat is niet zonder risico. Consumenten onder de 35 jaar betalen relatief het vaakst aanmaningskosten en worden in verhouding tot andere leeftijdsgroepen vaker overgedragen aan een incassobureau.

Hoewel het niet mag, maken ook kinderen in de leeftijd van 13 tot 17 jaar veelvuldig gebruik van achterafbetaaldiensten zoals Riverty (voorheen Afterpay) en Klarna. De apps maken gebruik van leeftijdscontroles, maar die zijn makkelijk te omzeilen door je geboortedatum met enkele jaren te vervroegen. De AFM vond in 2023 600.000 aankopen die gelinkt kunnen worden aan minderjarige rekeninghouders, voor gemiddeld 50 euro per transactie.

Aanbieders van ”Buy now, pay later” (BNPL) schieten een aankoop voor bij een webwinkel. De klant hoeft deze pas na veertien of zelfs dertig dagen te betalen. Klarna biedt voor een bedrag tussen de 0,40 en 1,90 euro de optie om de termijn met nog eens dertig dagen te verlengen.

Als de klant binnen die veertien, dertig of zelfs zestig dagen betaalt, is er niets aan de hand. Lukt dat niet, dan levert dat een boete op van gemiddeld 15 euro. Als de consument na een eerste aanmaning nog steeds niet betaalt, wordt hij overgedragen aan een incassobureau. Dat kost gemiddeld nog eens 40 euro.

Op dit moment vallen de BNPL-diensten nog niet onder de Europese richtlijnen voor consumentenkrediet. Daarom zijn de regels minder streng. Dit moet uiterlijk eind 2026 veranderen.

Martijn van den Assem is hoogleraar op het gebied van gedragseconomie en financieel keuzegedrag aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij benadrukt dat impulsief gedrag, waaronder kopen op afbetaling valt, van alle leeftijden is. Maar bij jongeren gaat het vaker mis. Hij ziet daarvoor drie redenen. „De eerste is dat zij gemiddeld genomen minder geld te besteden hebben, waardoor ze eerder gebruik willen maken van zo’n snelle, maar uiteindelijk dure, lening.”

De tweede factor: wijsheid komt met de jaren. „Jongeren zijn minder financieel geletterd, zoals we dat noemen. Ze kunnen de consequenties van zo’n lening minder goed overzien. Volwassenen weten over het algemeen beter wat een hoge rente betekent en dat dat op termijn veel geld kan kosten.”

„Door sociale media denken jongeren dat het normaal is om alles te kunnen kopen” - Martijn van den Assem, hoogleraar gedragseconomie en financieel keuzegedrag

Daarnaast hebben jongeren door sociale media vaak een vertekend beeld van een normaal consumptiepatroon, legt de hoogleraar uit. „Ze staan bloot aan influencers die vooral laten zien wat voor fantastische leefstijl zij hebben. Jongeren zien dat deze mensen alles kunnen kopen wat ze willen, en denken daardoor dat dat normaal is. Ze komen veel minder in aanraking met mensen die bepaalde dingen juist niet kunnen kopen.” En zijn daardoor dus sneller geneigd iets te kopen wat ze eigenlijk niet kunnen betalen.

Naast nieuwe regels –en handhaving daarvan– om ervoor te zorgen dat kredieten tot een bepaalde leeftijd écht ontoegankelijk zijn, zou op scholen meer aandacht moeten komen voor financiële educatie, vindt Van den Assem. „Maar ook voor de effecten van nieuwe technologieën op je gedrag, zoals het verknipte beeld dat ontstaat door sociale media.”