De rechtbank in Arnhem startte maandag met de behandeling van de zaak over zelfdodingspoeder ”middel X”. Zes vragen.
Wat is middel X?
Middel X is een chemische stof die in de voedingsmiddelenindustrie wordt gebruikt als veilig conserveermiddel. In grote hoeveelheden is het stofje een gif. Het zorgt voor zuurstoftekort in lichaamscellen. Uiteindelijk sterft iemand, maar dat kan tot wel 40 uur duren. Daarbij blijven sommigen lang bij bewustzijn en heeft het tot die tijd allerlei ernstige bijwerkingen.
Middel X wordt door voorstanders van het gebruik aangeprezen als een humane manier om te sterven. Deskundigen weerspreken dat. Volgens hen is het een erg pijnlijke manier van sterven.
Hoeveel mensen stierven er met middel X?
Sinds 2014 tot en met 2022 zijn er bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) 74 vergiftigingen met verschillende zelfdodingspoeders gemeld. Hiervan waren er 40 met een dodelijke afloop. In 2022 nam het gebruik van middel X flink toe. De verwachting is dat het werkelijk gebruik een stuk hoger ligt. Zo zou de vorig jaar veroordeelde Alex S. het middel tussen 2018 en 2021 alleen al naar ruim 1600 mensen hebben gestuurd.
In Nederland is euthanasie toegestaan. Waarom kiezen mensen dan voor inname van middel X?
Voor sommigen gaat de bestaande mogelijkheid voor euthanasie niet ver genoeg. Zo vindt de Coöperatie Laatste Wil (CLW) dat mensen te allen tijde het recht hebben om zelf over hun dood te beslissen. CLW-voorzitter Jos van Wijk stelde eerder dat mensen een zelfdodingspoeder kopen omdat ze „zekerheid willen dat ze ooit, als ze echt niet verder willen leven, met zo’n middel hun leven kunnen beëindigen. Zonder een arts daarmee te belasten.” Wat ook meespeelt: bij het expertisecentrum dat euthanasietrajecten behandelt zijn lange wachttijden.
Is wat CLW wil strafbaar?
In Nederland mogen alleen artsen in bijzondere gevallen iemand helpen met sterven (euthanasie).
Desbetreffende artsen moeten zich aan zes zorgvuldigheidseisen houden. Als je geen arts bent, mag je niet helpen bij zelfdoding. Vandaar ook dat deze rechtszaak nu start. De zeven verdachten in de huidige zaak zijn allemaal geen artsen terwijl ze wel hielpen bij zelfdoding. In 2022 oordeelde de rechter in een rechtszaak die werd aangespannen door CLW dat er geen recht bestaat op hulp bij zelfdoding.
Martin Buijsen, hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam zei hier eerder over: „Om kwetsbare mensen te beschermen, die niet vrijelijk en autonoom kunnen beslissen over hun levenseinde, hebben we een euthanasiewet.”
Waar draait deze rechtszaak om?
De zeven mensen die terechtstaan worden verdacht van betrokkenheid bij het leveren van het zelfdodingsmiddel. Ze zijn allemaal gelinkt aan de Coöperatie Laatste Wil. Het Openbaar Ministerie (OM) noemt CLW een criminele organisatie.
De verdachten waren betrokken bij huiskamergesprekken, waar mensen samenkwamen en spraken over een zelfgekozen levenseinde. Praten met anderen over zelfdoding mag, informatie geven ook, maar volgens het OM bleef het daar niet bij. Zo zou middel X ook daadwerkelijk zijn verstrekt.
Is het middel nog steeds in omloop?
Ja, middel X is niet verboden en dus zomaar online te koop. Het is precies daarom dat nabestaanden die dierbaren verloren aan een zelfdodingspoeder in actie komen. Verenigd in de stichting Ximena’s Vlinder doen ze de komende week aangifte tegen de Nederlandse staat. Volgens voorzitter Randy Knol van de stichting is de Nederlandse staat „medeschuldig aan de dood van burgers” door de verkoop van middel X jarenlang en zonder ontheffing toe te staan. „Tot 2017 was dit middel volledig onbekend als zelfdodingsmiddel. Sinds de Coöperatie Laatste Wil dit middel heeft aangeprezen, is het nu wereldwijd een probleem”, zegt Knol tegen het AD .
„De Nederlandse staat is medeschuldig aan de dood van burgers door de verkoop van middel X toe te staan” - Randy Knol, Ximena’s Vlinder
Volgens deskundigen is een verbod op het middel praktisch niet uitvoerbaar, omdat de voedingsindustrie het middel ook gebruikt.
De rechtbank in Arnhem is van plan om nog voor de zomer uitspraak te doen in de zaak.
