Het onderzoek is uitgevoerd door de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). Daarbij zijn alle grote banken, zoals ABN-AMRO en ING, aangesloten. De uitkomsten werden op 2 april gepubliceerd. Belangrijkste conclusie: ondanks de vele controles die de financiële instellingen hebben uitgevoerd, blijven criminele geldstromen vaak onopgemerkt. Het gaat daarbij om bedragen die op een illegale manier zijn verdiend en naar anderen worden overgemaakt, vaak met de bedoeling om ze wit te wassen. Oftewel: ervoor te zorgen dat niemand de herkomst ervan kan achterhalen.

Drugs

Een voorbeeld is een drugsdealer die een belwinkel of ijssalon koopt. Daar gebeurt niet zo heel veel, maar omdat hij er crimineel verdiend geld in stopt, lijkt het alsof zijn bedrijf een hoge omzet haalt. En dat ‘schoongewassen’ geld sluist hij vervolgens door naar zijn eigen rekening.

Politie

Jelle Wijkstra, voorlichter van de NVB, legt uit dat de banken in de achterliggende tijd met onder meer de politie en de Federale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) om de tafel zijn gegaan. „Als vertegenwoordiger van de banken hebben we aan hen gevraagd: wat kunnen we doen om de strijd tegen onder meer witwassen nog beter te voeren?

Nog beter, want we doen al veel. Maar niet genoeg, zo blijkt. Van de FIOD hebben we inmiddels nieuwe informatie gekregen over de werkwijze van mensen met verkeerde bedoelingen. Daar gaan we ons voordeel mee doen. Hoe meer we weten over het betalingsgedrag van criminelen, hoe gerichter we kunnen speuren naar verdachte activiteiten. Denk aan de spreekwoordelijke speld in de hooiberg. Als iemand je vertelt dat die in een bepaalde hoek ligt, hoef je alleen daar te zoeken.”

Bitcoin

Er kan veel verbeteren in de opsporing, staat  in het rapport van de NVB. Daarin worden de dreigingen op het gebied van financiële criminaliteit op een rijtje gezet. Informatie op detailniveau ontbreekt. Daar is een goede reden voor. De NVB weet dat ook criminelen in het  onderzoek geïnteresseerd zijn. En het is niet de bedoeling dat die hun voordeel kunnen doen met de informatie.

In het rapport gaat het onder meer om transacties in cryptovaluta, zoals bitcoin.  Maar ook gewone criminele overboekingen van geld, zoals van bedragen uit de drugshandel, vallen vaak niet op.

Mestfraude

Nederland fungeert in de praktijk zelfs als een magneet voor criminele geldstromen, blijkt uit het rapport van de NVB. Dat komt vooral door het open karakter van onze economie; er gaan enorme handelsstromen door ons land. In totaal worden er 88 bedreigingen gesignaleerd. Van gokdiensten tot moderne slavernij en van mestfraude tot kinderporno. Uiteindelijk volgt daar een selectie van de twintig grootste bedreigingen uit. Die hebben niet allemaal een directe link met het financiële systeem. Er staan bijvoorbeeld ook zaken als wapenhandel, omkoping en extremisme bij.

Ondergronds

Lang niet al die illegale zaken kunnen door de banken worden opgespoord, zelfs al zouden die nog veel meer controles doen. Wijkstra: „Sommige geldstromen lopen helemaal niet via de bekende financiële instellingen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het ondergronds bankieren. Dat houdt in dat criminele organisaties er eigen banksystemen op na houden, dus buiten de gevestigde banken om.

We zullen onze klanten minder lastig hoeven te vallen

Wij hebben daar geen zicht op, maar dat betekent niet dat criminele transacties die via zulke kanalen lopen buiten beeld hoeven te blijven. Vaak zijn andere partijen wel op de hoogte. Dan denk ik aan accountants en makelaars. Een verdachte aankoop van onroerend goed kan bijvoorbeeld een aanwijzing zijn voor witwassen.”

De NVB pleit daarom voor meer samenwerking tussen verschillende partijen. Wijkstra: „Het zou heel goed zijn als de overheid een nationaal coördinator antiwitwassen zou aanstellen. Die kan de informatie die via de politie en FIOD, banken, accountants en makelaars wordt verzameld, afstemmen. Dat leidt ongetwijfeld tot betere opsporingsresultaten.”

Stichtingen

Zo’n gerichtere aanpak heeft volgens Wijkstra nog een voordeel. „We zullen onze klanten minder lastig hoeven te vallen. Voor particulieren, stichtingen en bedrijven die we een laag risico toekennen, zijn de controles inmiddels al minder streng, waardoor we in het onderzoek naar crimineel geld kunnen focussen op de echt verdachte transacties.”