De informateurs Elbert Dijkgraaf en Richard van Zwol willen zelf de regie voeren over de totstandkoming van het akkoord op hoofdlijnen. Dat is verfrissend, maar niet zonder risico’s.
Coalitieakkoorden komen in Nederland meestal tot stand van onderaf. De onderhandelende fracties brengen er alles en iedereen voor in staat van paraatheid. Kamerleden, beleidsmedewerkers; allemaal moeten ze meedoen en conceptteksten aanleveren of lezen. Die moeten uiteindelijk worden goedgekeurd door de onderhandelaars en hun secondanten, onder het toeziend oog van de informateurs.
Dijkgraaf en Van Zwol hebben te maken met een strak tijdschema en lijken om die reden het tempo te willen opvoeren. Hun plan is om in een eerste ronde te inventariseren wat de wensen zijn van PVV, VVD, NSC en BBB. Op basis daarvan doen ze vervolgens per onderwerp dat is behandeld zelf een tekstvoorstel, in de hoop dat dit in een tweede ronde snel kan worden afgetikt.
Zo’n route om tot een werkdocument te komen is in Nederland al decennialang niet meer gevolgd. De gang van zaken die er het dichtstbij in de buurt komt is die van 1973. Ook toen namen de informateurs het voortouw, maar een verschil is dat de kandidaat-bewindslieden belangrijke details destijds al voor de beëdiging invulden. De gedachte nu is om dat andersom te doen; niet ervoor, maar erna.
Ook in 1994 was de route afwijkend. Nadat de onderhandelingen tussen PvdA, VVD en D66 waren vastgelopen schreef PvdA-voorman Wim Kok op aanraden van koningin Beatrix een proeve van een coalitieakkoord om zo een opening te creëren naar vervolgonderhandelingen. Met welke partijen dat zou zijn, stond toen echter nog niet vast. Ook dat is een verschil met nu: Dijkgraaf en Van Zwol werken aan een akkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB
Met de aanpak van Dijkgraaf en Van Zwol kan een aanzienlijke tijdwinst worden geboekt. De benadering sluit bovendien aan bij de gekozen vorm van een programkabinet. Dat hoeft bij de start nog niet te beschikken over een gedetailleerd coalitieakkoord. In plaats daarvan krijgen de bewindspersonen alleen een hoofdlijnenakkoord aangeleverd dat zij vervolgens gaan uitwerken.
Daar staat tegenover dat de kans dat de onderhandelaars allemaal aan het vergelijken slaan voordat ze een definitieve versie goedkeuren levensgroot is. Wat hebben ze binnengehaald en wat ingeleverd? En is dat voor de achterban wel genoeg?
De informateurs kunnen alleen maar hopen dat noch PVV, noch VVD, noch NSC, noch BBB op dat moment het hele document nog eens van voren af aan wil doornemen, of wil heronderhandelen. De termijn van acht weken wordt in dat geval zeker niet gehaald.
