De Russische politicoloog Aleksandr Sytin verwoordde maandag in een talkshow wat volgens hem de echte plannen van Vladimir Poetin in het buitenland zijn. „Rusland heeft nu een bepaalde expansieve, uitbreidende koers”, klonk het tijdens een debat over het buitenlands beleid van het Kremlin. „Dat is een feit.”

De oorlog in Oekraïne woedt nu al meer dan twee jaar, maar de Russische machthebbers blijven nog steeds volhouden dat het om een ”speciale militaire operatie” gaat. En die heeft volgens het Kremlin maar één doel: het naziregime in Kyiv van de troon stoten en het land bevrijden. Maar Aleksandr Sytin vergat dat officiële standpunt even toen hij op de Russische staatstelevisie te gast was als commentator en het over het échte doel van Rusland had: uitbreiding van het territorium.

Sytin zei letterlijk: „We praten steeds over Oekraïne, maar eigenlijk is niemand in Oekraïne geïnteresseerd. Onze missie is de volgende: Rusland voert een expansieve koers. Dat is een feit. De landen van de NAVO en de EU willen ons een halt toeroepen. Hoe ze dat doen…”

Op dat moment viel presentator Andreij Norkin Sytin ruw in de rede: „Dat is geen expansie, maar de verdediging van onze nationale belangen en onze veiligheid. We moeten de uitzending kort onderbreken. Wij komen na de pauze terug.”

Sinds de inval twee jaar geleden gebruikt Rusland het narratief dat het Kremlin in Oekraïne zich alleen maar verdedigt tegen de agressie van het Westen. Dat Sytin werd onderbroken laat zien dat Poetin ook het eigen volk in het ongewisse laat over zijn eigenlijke, imperialistische koers.

Het was overigens niet de eerste keer dat Sytin uit de bocht vloog. In oktober 2022 stak hij zijn kritiek niet onder stoelen of banken toen Poetin de energievoorziening van Oekraïne probeerde te ontwrichten. „Op die manier kunnen ze niet gebroken worden”, aldus Sytin, die de mensen eraan herinnerde dat de Oekraïners ooit bewoners van de Sovjet-Unie waren. „Ze zullen zich niet overgeven omdat ze plots hun spek boven een kaars moeten bakken.”

Machtspolitiek

Ruslandkenners voorspellen al langer dat Poetin niet zal rusten als hij na de Krim ook Oekraïne weet te veroveren. Zij wijzen op Poetins befaamde toespraak op de Veiligheidsconferentie van 2007 in München. Daar zei hij ervan overtuigd te zijn „dat we vandaag een punt hebben bereikt waarop we serieus moeten nadenken over de globale veiligheidsstructuur”. Poetin maakte duidelijk dat hij zich stoorde aan de Amerikaanse neiging om zich voortdurend te bemoeien met de gang van zaken in allerlei landen, ook dicht bij Rusland. De wereld moet weer rekening houden met Rusland, luidde Poetins boodschap. Hij blies de Russische machtspolitiek nieuw leven in.

Veel mensen kunnen moeilijk begrijpen dat het er bij veiligheidsvraagstukken om gaat van het ergste uit te gaan en je daarop voor te bereiden

Vervolgens vielen een jaar later, in 2008, Russische tanks Georgië binnen, een land dat deel uitmaakte van de Sovjet-Unie. Poetin nam het zogenaamd op voor de Russen in Zuid-Ossetië en Abchazië, delen van Georgië die zelfstandig wilden worden. Georgië verloor de ongelijke strijd en moest de gebieden afstaan.

In 2014 volgde de annexatie van de Krim, deze week tien jaar geleden.

In hetzelfde jaar stuurde Rusland troepen naar Luhansk en Donetsk in het oosten van Oekraïne om de pro-Russische rebellen te steunen die de onafhankelijkheid hadden uitgeroepen. Acht jaar later, in 2022, begon de zogenaamde speciale operatie tegen Oekraïne.

Russische minderheid

Deskundigen verwachten dat Poetin na Oekraïne zijn pijlen zal richten op de Baltische staten en dan met name Letland, waar 34 procent van de burgers van Russische oorsprong is. Georg Häsler schreef deze week in de Neue Zürcher Zeitung dat er nu al tekenen zijn dat Rusland ondergronds actief is in het land. „Er gaat nauwelijks een dag voorbij zonder vijandige uitlatingen op sociale platformen en in interviews. Opnieuw wordt de Russische minderheid als wapen ingezet. Heel gericht wordt gewerkt aan een binnenlands conflict dat Rusland kan benutten voor een latere interventie.”

Letland is zich bewust van de Russische dreiging en probeert zich te wapenen. Zo worden onder andere Russische burgers die weigeren een taalcursus Lets te volgen naar Rusland uitgewezen. Het Kremlin gebruikt de gedwongen studie om het verzet tegen de regering in Riga aan te wakkeren. „Ik geloof niet dat het geluk in de huizen komt van degenen die een dergelijke politiek volgen”, waarschuwde Poetin in december 2023.

Häsler denkt dat Moskou het verzet onder de Russen in Letland de komende jaren zal stimuleren. „De eerstvolgende verkiezingen staan gepland voor 2027. Politieke onrust in aanloop naar de verkiezingen zou een ideale gelegenheid moment zijn voor een aanval op het NAVO-land.”

Een andere mogelijkheid is dat de Russische minderheid in opstand komt. Dat zou kunnen in de regio Lettgallen, die aan Rusland grenst en waar de Russen juist in de meerderheid zijn. Net als in Oost-Oekraïne kunnen dan lokale milities met Russische ondersteuning delen van het land bezetten.

De vraag is of de NAVO-lidstaten Letland zullen bijstaan bij een –op het eerste gezicht– binnenlands conflict. Aarzelen de NAVO-bondgenoten, zoals nu met betrekking tot Oekraïne, dan kan Rusland dit uitleggen als zwakte en vervolgens doorpakken.

Zover hoeft het niet te komen. Als Rusland de oorlog tegen Oekraïne niet wint, zal het waarschijnlijk niet tot een escalatie komen. Maar dan moeten de NAVO-landen Oekraïne met wapens bijstaan.

Oost-Europadeskundige Nico Lange zei vorige maand op een discussiebijeenkomst over een Russische aanval op de NAVO: „Veel mensen kunnen moeilijk begrijpen dat het er bij veiligheidsvraagstukken om gaat van het ergste uit te gaan en je daarop voor te bereiden. Maar dat is de enige weg die veiligheid garandeert.”