De uitspraken zijn opmerkelijk. Oekraïne moet de moed hebben de witte vlag te tonen, zegt paus Franciscus in een interview met de Zwitserse zender RTS. Het gesprek, opgenomen op 2 februari, wordt 20 maart uitgezonden. Het Britse persbureau Reuters citeerde zaterdag uit de opnames.

De paus zegt over de Russische oorlog in Oekraïne dat „het woord onderhandelen een moedig woord” is. „Als je ziet dat je verslagen wordt, dat de zaken niet goed gaan, is het noodzakelijk de moed te hebben te onderhandelen”, zegt de paus die zich afvraagt hoeveel doden deze oorlog nog moet kosten. Onderhandel op tijd, zegt Franciscus, die er bij beide partijen op aandringt een land te zoeken dat kan bemiddelen. Turkije bijvoorbeeld.

Vernietigen

President Volodymyr Zelensky wijst de oproep van Franciscus resoluut van de hand. De kerk moet volgens de Oekraïense leider bij de mensen zijn, maar „niet 2500 kilometer verderop om virtueel te bemiddelen tussen iemand die wil leven en iemand die wil vernietigen.” Minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Kuleba reageert getergd. „Onze vlag is blauw en geel. Voor die vlag leven we, sterven we en overwinnen we. We zullen nooit andere vlaggen hijsen.”

Ook het hoofd van de Oekraïense Grieks-Katholieke Kerk, grootaartsbisschip Svjatoslav Sjevtoek, wijst de uitspraken van de paus af. „Oekraïne is verwond, maar niet verslagen. Niemand denkt aan overgave.” In een officiële verklaring wijst deze kerk erop dat Oekraïners hun „vrijheid en waardigheid zullen blijven verdedigen om een vrede te bereiken die rechtvaardig is”.

Hitler

Bondgenoten van Oekraïne voegen zich in het koor van critici. De Poolse minister van Buitenlandse Zaken Radoslaw Sykorsky stelt voor dat de paus de Russische president Vladimir Poetin oproept zich terug te trekken. Sykorsky vergelijkt oproepen tot onderhandelingen met de toezeggingen die zijn gedaan aan Adolf Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog.

De Letse president Edgars Rinkēvičs zegt op X: „Men moet niet capituleren voor het kwaad, men moet het bestrijden en verslaan, zodat het kwaad de witte vlag hijst en capituleert.”

De vraag is wat de paus precies bedoelt. Het hijsen van de witte vlag is een militair teken van overgave, maar kan ook wijzen op onderhandelaars die met de vijand in gesprek gaan. Mogelijk spreekt de paus in de tweede betekenis over de witte vlag. In het interview wijst de paus er namelijk ook op dat „onderhandelen nooit betekent dat je capituleert”.

Controversieel

De persdienst van het Vaticaan haast zich de uitspraken te nuanceren, na de ontstane commotie. De paus heeft volgens directeur Matteo Bruni het beeld van de witte vlag gebruikt om „zijn hoop op een diplomatieke oplossing voor een rechtvaardige en duurzame vrede” uit te drukken. Het is niet voor het eerst dat de paus de persdienst bij de Heilige Stoel met controversiële, niet-diplomatieke opmerkingen kromme tenen bezorgt.

Zo roept de paus vaker ergernis op in Oekraïne. In een videotoespraak van eind augustus voor Russische jongeren wees Franciscus op de grootsheid van Rusland. Hij riep de jongeren op te onthouden dat zij erfgenamen zijn van het grote Rusland van Peter de Grote, Catharina I en het grote Russische rijk.

Kyiv reageerde dat juist dit soort imperialistische taal over de grootsheid van het Russische Rijk aan de basis ligt en gebruikt wordt als rechtvaardiging voor de Russische invasie.