De plannen voor het landelijk gebied die provincies en het Rijk hebben opgesteld, zijn onvoldoende om de doelen op het gebied van natuur, stikstof, klimaat en water te halen. Dat concluderen het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de universiteit in Wageningen (WUR) en ingenieursbureau Deltares in een maandag verschenen gezamenlijk onderzoek.

Volgens de onderzoekers „zullen boeren veel meer kostbare en vergaande maatregelen op hun bedrijf moeten doorvoeren”, als de overheid de doelen voor de landbouw in 2030 of 2035 wil halen. In dat geval moet de veestapel meer inkrimpen, moeten natuurgebieden worden uitgebreid, en moet de gebruikswijze van honderdduizenden hectaren landbouwgrond ook veranderen. Het is „niet plausibel” dat dit allemaal binnen tien jaar gaat lukken, „gezien de ongekende omvang van deze opgaven”.

Het slechte nieuws is vooral van belang voor de partijen die straks aan de formatietafel tot een nieuw kabinet proberen te komen. Nog altijd wordt daarvoor gekeken naar PVV, VVD, NSC en BBB.

Ruimte

Met name PVV en BBB willen af van het huidige stikstofbeleid. De vraag dringt zich echter op of daar wel echt ruimte voor is. Het versoepelen van de wettelijk vastgelegde stikstofdoelen lijkt geen haalbare kaart. De vorige coalitie, die bestond uit VVD, D66, CDA en ChristenUnie, had juist een versnelling afgesproken. Die is weliswaar van de baan, maar de VVD bleef de aanscherping tot de kabinetsval steunen, in tegenstelling tot het CDA. Het is niet aannemelijk dat de VVD in de formatie plotseling de draai zal maken naar versoepeling van de wettelijke doelstellingen.

Bovendien zou daar het probleem niet mee verholpen zijn, in elk geval niet helemaal. Hoewel de invulling op landelijk niveau van belang is, heeft Nederland zich hoe dan ook te houden aan Europese richtlijnen. Als bijvoorbeeld natuurorganisaties menen dat dit niet gebeurt, dan weten zij de rechter goed te vinden.

Recent bleek dat het ministerie van Landbouw rekening houdt met een tegenvaller van niet minder dan 10 à 15 miljard euro als de Staat de stikstofrechtszaak die GreenPeace heeft aangespannen, verliest. Verplichtende maatregelen lijken dan „onvermijdelijk” volgens het ministerie.

Over geld gesproken: ook dat is een lastig punt in eventuele nieuwe formatiegesprekken tussen PVV, VVD, NSC en BBB. Een efficiëntere aanpak van onder meer de stikstofproblematiek, zoals het PBL bepleit, is niet hetzelfde als een boervriendelijke aanpak. Het ligt voor de hand dat het extra geld kost om de pijn van maatregelen, die onvermijdelijk genomen moeten worden, voor de agrarische sector te verzachten.

Brussel

Het valt te verwachten dat PVV en BBB het PBL-rapport zullen gebruiken om hun pleidooi voor een fundamenteel andere aanpak van het stikstofprobleem te onderstrepen. Omdat de juridische ruimte daarvoor op dit moment zeer beperkt lijkt én omdat een nieuw EU-bestuur aanstaande is, zullen de ogen ook op Brussel gericht zijn. Op dit moment is het echter nog ongewis wat er te verwachten valt van de nieuwe Europese Commissie die na de Europese verkiezingen van juni aantreedt. De Europese christendemocraten, nu de grootste fractie in het Europarlement, willen bijvoorbeeld dat het mogelijk wordt om Natura 2000-gebieden te herzien. Dat kan ongetwijfeld op instemming van PVV en BBB rekenen, maar niet van de VVD. „Houd kiezers toch niet voor de gek”, reageerde VVD-Kamerlid Thom van Campen.