In het Westen is met ontsteltenis gereageerd op de dood van Aleksej Navalni, een van de meest vooraanstaande Russische oppositieleden. Hij is in de gevangenis overleden, meldde persbureau Reuters vrijdag op basis van de Russische gevangenisautoriteit. Navalni was 47 jaar.
Volgens de gevangenisautoriteit werd Navalni onwel na een wandeling. Hij verloor zijn bewustzijn waarna medisch personeel hem probeerde te reanimeren. Navalni werd daarna dood verklaard. De precieze doodsoorzaak wordt nog onderzocht, aldus een verklaring. Een woordvoerder van Navalni zei vrijdag nog geen bevestiging van zijn overlijden te hebben.
Navalni werd in een van de zwaarste strafkolonies van het land vastgehouden, zo’n 1900 kilometer ten noorden van Moskou. Hij zat daar sinds 2021 een gevangenisstraf van meer dan dertig jaar uit voor onder meer fraude en het oprichten van een extremistische groepering.
President Vladimir Poetin verliest met de dood van Navalni een van zijn meest uitgesproken critici. De oppositieleider ontpopte zich tot luis in de pels van de machthebbers. Hij organiseerde demonstraties, steunde lokale oppositieleden en bracht de zelfverrijking van topbestuurders aan het licht. Dat leverde hem machtige vijanden op.
Gezondheid
Dat de agressieve aanpak van Navalni niet zonder gevaar was, bleek toen hij in 2020 een moordpoging overleefde. De politicus werd onwel tijdens een Russische binnenlandse vlucht. Hij werd naar Duitsland gebracht voor zijn behandeling. Internationale experts stelden later vast dat hij was vergiftigd met een zenuwgif. Onderzoek van Bellingcat wees uit dat Navalni door de Russische geheime dienst was vergiftigd.
Navalni keerde na enkele maanden in Duitsland terug naar zijn thuisland en werd daar direct aangehouden. De detentie van de oppositieleider leidde tot straatprotesten in Rusland en internationale kritiek. De autoriteiten gaven geen krimp en sloten hem op in een strafkolonie. Daar verslechterde zijn gezondheid.
De Russische autoriteiten hebben burgers gewaarschuwd om niet deel te nemen aan demonstraties. Op beelden van de BBC is te zien dat mensen vrijdag bloemen legden bij de Solovetski-steen op een plein in Moskou. Op sociale media gaan beelden rond van mensen die ook in andere Russische steden stilstaan bij de dood van Navalny.
Veel westerse leiders houden president Poetin en zijn regering verantwoordelijk voor de dood van Navalny. Zo ook de Amerikaanse president Joe Biden. Hij is naar eigen zeggen „niet verrast door, maar wel woedend” over de berichten over Navalni’s dood in de gevangenis. De voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, zegt dat de dood van Navalni „enkel de verantwoordelijkheid is van het Russische regime”.
De Europese Commissie zal alles in het werk stellen om Rusland verantwoordelijk te houden voor de dood van oppositiepoliticus Aleksej Navalni. Dat zeiden de voorzitter Ursula von der Leyen en vicevoorzitter Josep Borrell in een gezamenlijke verklaring. Ze eisen opheldering en de vrijlating „van alle andere politieke gevangenen”.
VN-chef António Guterres riep op tot een „volledig, geloofwaardig en transparant onderzoek” naar de omstandigheden waaronder de Kremlincriticus is overleden. Ook het VN-mensenrechtenbureau OHCHR deed die oproep.
Het Kremlin vindt het „absoluut onacceptabel” dat in het Westen naar het regime van Poetin wordt gewezen. Woordvoerder Dmitri Peskov noemt de reacties „hysterisch”. De woordvoerder van het Russische buitenlandministerie, Maria Zacharova, zei dat de snelle reacties van NAVO-leiders „vooral iets zeggen over henzelf”. „Er is nog geen forensische informatie bekend, maar het Westen heeft zijn conclusies al getrokken”.