Europees hof staat verbod religieuze slacht toe: wat betekent dit voor Nederland?
Een verbod op ritueel slachten in België is niet strijdig met de vrijheid van godsdienst, oordeelde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens dinsdag. „Neemt Nederland een soortgelijke wet aan, dan zal het hof die niet in de weg staan.”
De uitspraak is een tegenvaller voor de joodse en islamitische gemeenschap in België. De zaak bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (ECHR) was aangespannen door Belgische moslimorganisaties en joodse burgers die ritueel geslacht vlees wilden blijven eten. De Vlaamse en Waalse overheid verbieden sinds 2019 onverdoofd slachten. Er is geen hoger beroep meer mogelijk tegen het verbod.
„De rituele slacht is een kernwaarde binnen het jodendom; het is bepaald geen onbenullige bijzaak. Iedere beknotting van onze vrijheid verwerpen wij”, reageert Hans Knoop, van het Forum der Joodse Organisaties uit Vlaanderen. „We zijn het dan ook volstrekt oneens met het verbod”, zegt Knoop, die de uitspraak aan zag komen.
Die betekent nog niet dat Belgische joden geen koosjer vlees meer op hun bord hebben. In Brussel, de Belgische hoofdstad met een eigen regering, is rituele slacht wel toegestaan. Ook kent België geen importverbod, zodat ritueel geslacht vlees uit het buitenland gehaald kan worden. „Ik voorzie voorlopig geen grote problemen”, zegt Knoop, die op persoonlijke titel spreekt.
Verrast
Dat het ECHR nu heeft geoordeeld dat zo’n verbod kan, verrast ook de Nijmeegse hoogleraar Sophie van Bijsterveld niet. In 2020 al sprak het Europese Hof van Justitie, dat oordeelt over EU-wetgeving, uit dat een verbod niet in strijd is met Europese verordeningen en evenmin met het door de EU gegarandeerde recht op godsdienstvrijheid. „Het ECHR is vrij om daar anders over te denken, maar heeft nu dus ook in die lijn geoordeeld.”
Wat Van Bijsterveld wél opvalt, is de grond van de uitspraak. Een inbreuk op de godsdienstvrijheid –want dat is het Belgische verbod– is alleen om specifieke redenen gerechtvaardigd. Zo’n inperking mag bijvoorbeeld als de volksgezondheid in gevaar komt of in het belang van de goede zeden.
En daar is echt iets nieuws gebeurd, aldus de hoogleraar Religie, Recht en Samenleving. „De bescherming van de goede zeden heeft allereerst betrekking op de menselijke waardigheid en relaties tussen mensen onderling. Het hof legt het begrip nu expliciet zo uit dat ook dierenwelzijn daar onder valt. De huidige samenleving hecht steeds meer waarde aan dierenwelzijn. Het hof houdt duidelijk rekening met deze trend. Dierenwelzijn is voor de rechter belangrijk genoeg om inperking van vrijheid van godsdienst in een geval als dit gerechtvaardigd te achten.”
Hoe kan het dat de rechter publieke opinie meeweegt? Grondrechten zoals de vrijheid van godsdienst zijn er toch om minderheden tegen de wil van de meerderheid te beschermen? Dat klopt, zegt Van Bijsterveld. „Maar deze vrijheden zijn bijna nooit absoluut en kunnen beperkt worden. En waar dan precies de grenzen liggen, is een dilemma. Een rechter mag niet klakkeloos meegaan met wil van de meerderheid. Tegelijkertijd wordt het recht wel uitgeoefend binnen de context van een bepaalde samenleving.”
Knoop begrijpt dat dierenwelzijn zwaar weegt. „Dat lijkt mij ook juist.” Maar, benadrukt hij, juist bij de joodse religieuze slacht is het uitgangspunt dat een dier niet mag lijden. „Dat is een ijzeren voorwaarde. In het geval dat een dier tijdens de slacht zichtbaar lijdt, dan is het vlees niet koosjer. Het is voor joden dus een uiterst belangrijke zaak dat het slachten gepaard gaat met een minimum aan lijden voor het dier.”
De Vlaamse minister van Dierenwelzijn, Ben Weyts, reageerde verheugd op X: „HISTORISCH. De deur staat nu open om onverdoofd slachten ook te verbieden in Brussel, en zelfs in heel Europa. We mogen hier als Vlaamse voortrekkers heel fier op zijn!”
Nederland
De uitspraak heeft ook belang voor Nederland, dat partij is bij het mensenrechtenverdrag. „Dat wil beslist niet zeggen dat Nederland verplicht is om net als België onverdoofd slachten te verbieden. Dat is aan de nationale parlementen”, zegt Van Bijsterveld. „Maar neemt Nederland een soortgelijke wet aan die even zorgvuldig tot stand is gekomen als in België, dan zal het hof die niet in de weg staan.”
Vanuit Nederland klinken blije reacties op de uitspraak. „Vrijheid van godsdienst houdt op waar dierenleed begint”, reageerde oud-Kamerlid Marianne Thieme op X. Ze hoopt dat de Kamer haar wetsvoorstel uit 2018 over verplichte bedwelming bij de slacht „zo spoedig mogelijk” behandelt.
