De toegenomen complexiteit komt door veranderingen in beleid en in de uitvoering, door rechterlijke uitspraken en door veranderende kaders vanuit internationale en Nederlandse wet- en regelgeving. Deels is sprake van extra administratief werk, maar het gaat ook om meer signaleren, bijvoorbeeld of er risico’s zijn voor de nationale veiligheid, mensenhandel of fraude.

Een van de onderzoekers zegt dat medewerkers de toegenomen complexiteit merken doordat het werk meer tijd kost en inhoudelijk ingewikkelder is. Zogenoemde gehoren zouden steeds langer worden en asielbesluiten steeds uitgebreider en ingewikkelder.

Zo beoordeelde de IND vroeger de geloofwaardigheid van het vluchtverhaal in zijn geheel, nu beoordelen medewerkers over elk onderdeel van het verhaal apart of dat deel geloofwaardig is, en volgt daar dan weer een totale beoordeling uit. „Deze manier van werken zorgt voor betere onderbouwing van het besluit. Maar het kost ook meer tijd om alle onderdelen uit te vragen en te toetsen. Zeker als het gaat om persoonlijke beweegredenen, gevoelens en gedachten, zoals bij verhalen over bekering en geaardheid”, aldus een van de onderzoekers.

Vooral doordat in korte tijd veel nieuwe medewerkers zijn aangenomen, is het gemiddelde ervaringsniveau van IND-medewerkers afgenomen. Medewerkers zouden ook steeds minder ruimte voelen zelfstandig een besluit te nemen. Het gevoel van externe druk, doordat vanuit de politiek, rechterlijke macht en de media veel aandacht is voor beslissingen van de IND, zou hierbij meespelen.

Voor het onderzoek werden gesprekken gevoerd met vijftig IND’ers en samenwerkingspartners, waarbij volgens de onderzoekers op een gegeven moment „datasaturatie” was bereikt, een verzadigingspunt. Er waren zoveel interviews gehouden dat uit de laatste gesprekken nog nauwelijks nieuwe elementen naar voren kwamen, zo staat in het rapport.

Plaatsvervangend directeur-generaal Jan Willem Schaper zegt dat het onderzoek de IND beter in staat stelt „deze bijna autonome ontwikkeling naar meer complexiteit in de uitvoering meer in de grip te krijgen. Waar het makkelijker of met minder handelingen kan, moeten we dat doen”.