Hamer werd twee jaar geleden aangesteld als regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Het doel: „Meer doen aan bewustwording en een veilige cultuur, want intimidatie en misbruik horen niet thuis in Nederland”, aldus het kabinet begin 2022.

Hogescholen en universiteiten hebben een cruciale rol in de preventie van grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, schrijft Hamer nu. Het komt niet alleen de veiligheid binnen de onderwijsinstelling ten goede, maar heeft zijn weerslag op de samenleving. „Voordat je als starter op de arbeidsmarkt belandt, doorloop je in een vormende fase van je leven het hoger onderwijs. Het is dé omgeving om een nieuwe generatie professionals op te leiden die de werkvloer een veiligere plek kunnen maken”, stelt de regeringscommissaris.

Het ministerie presenteerde afgelopen zomer een aanpak voor sociale veiligheid in het hoger onderwijs en de wetenschap. Het vroeg Hamer specifiek te kijken naar seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld.

Ingrijpend

Veel onderwijsinstellingen zijn met dat onderwerp aan de slag gegaan, signaleert ze. Tegelijkertijd blijven de meldingen van ongewenst gedrag nog achter. „Dat is opvallend, want seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld komt het meest voor in de leeftijdsfase van studenten: de helft van de vrouwen tussen de 18 en 24 jaar maakte in het voorgaande jaar een vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag mee. Uit onderzoek blijkt dat de impact hiervan op hun leven ingrijpend en langdurig is.”

Eerder al publiceerde Hamer daarom samen met studentenorganisaties het Studentenpact tegen dit onwenselijke gedrag. Studenten en medewerkers moeten erover in gesprek, vindt ze. Dat gebeurt volgens de regeringscommissaris nog te weinig. Haar advies: praat over ingesleten gedragspatronen die kunnen leiden tot het overschrijden van grenzen. Die gesprekken zijn niet vrijblijvend, ze moeten leiden tot meer respectvol gedrag, waarbij mensen rekening houden met elkaars wensen en grenzen.

Vertrouwenspersoon

„Een belangrijk thema”, reageren Marian Harink, vertrouwenspersoon op Hogeschool Viaa, en Jaap Noppers, die aan deze Zwolse hbo-instelling het studentenwelzijn in zijn portefeuille heeft. „Zeker omdat we studenten opleiden voor mensgerichte beroepen waar ze ook met grensoverschrijdend gedrag te maken kunnen krijgen.”

Daarom krijgt het onderwerp aandacht in het curriculum. En het geldt ook de veiligheid binnen de hogeschool zelf: die heeft protocollen en vertrouwenspersonen, maar moet alert blijven op de psychologische veiligheid, zodat studenten aan de bel durven te trekken als er iets loos is.

Veilige werk- en studierelaties zijn iets om zuinig op te zijn; ze vormen het fundament van het onderwijs, zegt Hermen Ridderikhof, adviseur marketing en communicatie aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE). „Daar zetten we ons actief voor in.” Dat is ook afgesproken in een bestuursakkoord van Vereniging Hogescholen.

De CHE zegt Hamers adviezen voor een deel al in praktijk te brengen. De drempel om een incident te melden of hulp te zoeken, moet worden verlaagd, vindt de CHE. Daarom wordt het onderwerp via dialoogtafels aan de orde gesteld. Studenten en medewerkers kunnen terecht bij het team sociale veiligheid, maar ook bij de afdeling studentenwelzijn, die bestaat uit vertrouwenspersonen, psychologen en studentenpastors. Zij richten zich op preventie van ongewenst gedrag, het stimuleren van gewenste omgangsvormen en het ondersteunen van slachtoffers.

Studentenvereniging

Leidinggevenden binnen de CHE hebben recent bijscholing ontvangen om ongewenst gedrag sneller te signaleren en aan te pakken. Het college van bestuur wil graag dat het onderwerp ook binnen de studentenverenigingen meer aandacht krijgt. Momenteel worden voorwaarden –bijvoorbeeld rond alcoholgebruik en sociale veiligheid– opgesteld waaraan verenigingen moeten voldoen om in aanmerking te komen voor sponsoring.

„Een veilige studie- en werkplek is voorwaarde om tot ontwikkeling en bloei te kunnen komen, stelt Jan Kloosterman, lid van het college van bestuur van Driestar Hogeschool in Gouda. „Grensoverschrijdend gedrag tegengaan kan een school niet alleen, dat begint natuurlijk al bij de opvoeding.”

Kloosterman zegt dankbaar te zijn voor „het positieve en veilige klimaat” binnen zijn school. „We merken dat studenten en medewerkers bij problemen de weg naar vertrouwenspersonen of mentoren weten te vinden. Wel kijken we met enige regelmaat naar wat we preventief beter kunnen doen. Alertheid is nodig. Ook wij lopen het risico dingen niet op te merken. Dit jaar zijn we extra aandacht gaan geven aan vormende activiteiten voor goede omgang met elkaar.”

De Driestarbestuurder wijst op de waarde van een helder moreel kader. „Die duiding missen we in de aanpak van Hamer. We zijn ook kritisch over het optuigen van een commissie voor sociale veiligheid en de te eenzijdige nadruk op de taak van het onderwijs.”