Foenix redde vorig jaar 40.000 apparaten van de afvalberg
De wereldwijde afvalberg groeit. Een stofzuiger afdanken als het snoer niet meer goed oprolt, maakt die berg niet kleiner. Dankzij het repaircafé van kringloop Foenix in Apeldoorn krijgen veel apparaten wel een langer leven.
„Ik ben een generalist tussen specialisten”, grijnst vrijwilliger Ton Weijn. „Vandaar dat ik veel aan de balie sta om mensen te helpen.” Op de toonbank waar Weijn achter vandaan komt, ligt een stapel laptops. Voor de balie staan twee dozen met accu’s en boormachines. „Kun je deze even testen”, roept een andere vrijwilliger, wijzend naar een orgeltje. „Dat is al een oud beestje”, taxeert Weijn het instrument. „Maar die geluidsboxen zijn van superkwaliteit. We krijgen hier van alles binnen. Mensen trouwen, scheiden, verhuizen, emigreren en overlijden. Dat kunnen allemaal redenen zijn om spullen weg te doen.”
Weijn wijst naar de andere hoek van de toonbank. Daar staat een 3D-printer. „We maken daarmee zelf bepaalde veelgebruikte onderdelen, zoals een voetje van een camerastatief of een tandwieltje voor een koffiezetter. Daarmee zijn we vrij uniek in Nederland”, zegt hij trots.
Het repaircafé is onderdeel van circulair ambachtscentrum Foenix, waar alles draait om hergebruik. Het centrum heeft naast de reparatieservice ook drie kringloopwinkels, een textielatelier, een houtwerkplaats, een fietsenmaker, een klokkenmaker en een wasserij. De vestiging aan de Vlijtseweg –waar het repaircafé zit– werd in 2015 geopend.
„Aruba is ons innamepunt”, legt Weijn uit, terwijl hij met stevige passen door de kringloopwinkel beent. Hij doelt op een andere vestiging van Foenix in het zuiden van de stad. Daar kunnen mensen hun huisraad en elektronica afleveren die ze niet meer nodig hebben. Vrijwilligers doen daar een eerste selectie op bruikbaarheid van de spullen. De artikelen arriveren daarna op karren bij de locatie aan de Vlijtseweg. Weijn laat een deel van de opslag zien. Huisraad in alle soorten en maten staat gesorteerd op stapels en in rekken.
Specialist platenspelers
De vrijwilliger loopt een volgende ruimte binnen. „We komen nu bij de natte groep”, lacht hij. „Hier hebben we de beschikking over afvoeren en kranen om witgoed te testen: wasmachines, drogers, koelkasten.” Aan verschillende werkbanken zijn mannen aan het werk. Ze testen koffiemachines, tv’s en audioapparatuur. In een apart hokje zit de specialist platenspelers.
Weijn: „Er is veel vraag naar tweedehands apparaten. Je weet zelf wel wat een nieuwe koelkast kost. Hier vind je die nog voor 90 euro. Alle artikelen die nog in goede staat zijn of die wij repareren, gaan linea recta naar de winkel hiernaast.” De gebruikte koffiemachines staan in de winkel achter slot en grendel. „Er verdwijnt weleens wat”, verzucht Weijn. „Ondanks dat er camera’s hangen.”
Naast het testen is reparatie de belangrijkste tak van sport in het repaircafé. Als een verkocht apparaat kapot gaat, komen de klanten terug voor reparatie. Ook artikelen die in een andere winkel gekocht zijn, kunnen gebracht worden voor kosteloze reparatie. Als een klant adequaat geholpen wil worden, is het maken van een afspraak via de website raadzaam. „Dan wordt de reparatie ingepland met een collega die specialist is op dat artikel. Maar je kunt ook gewoon binnenlopen.” Weijn heeft het liefst dat de klant meekijkt tijdens de reparatie. „Zo stellen we samen de diagnose en kan de klant het een volgende keer mogelijk zelf doen.”
Aan een werkbank zit Henk (58) in zijn bureaustoel aan een lamp te prutsen. Hij wil liever niet met zijn achternaam in de krant. Tang, schaar en poetsdoek heeft hij bij de hand. „Ik repareer alleen lampen”, zegt de vijftiger. „Eigenlijk is dit gepruts met draadjes en kroonsteentjes kinderwerk. Het mooiste vind ik als een lamp helemaal kapot is. Dan kan ik gaan repareren. Ik ben nu veel tijd kwijt met schoonmaken. Je wilt niet weten wat mensen soms afleveren.”
De kennis over elektra deed Henk op school op. „Ik zat op de Lagere technische school (LTS). Ik leerde voor kok, maar hout en elektronica kreeg ik erbij. Na school werd ik ober, maar al snel daarna ging ik beton boren. Dat heb ik 32 jaar gedaan. Het was mooi werk, maar zwaar. Nu kan ik het fysiek niet meer.” In plaats van thuiszitten, komt Henk liever naar het repaircafé. Hij is er nu zo’n anderhalf jaar vrijwilliger. „Thuis verveel ik me en krijg ik steeds minder energie. Ik ben een kletser. Hier heb ik de jongens om me heen. Praatje maken, lampje maken.”
Grote lach
De missie van onze organisatie is de afvalberg verkleinen, vertelt Kees Grimmelikhuisen. Hij is leidinggevende van de technische en facilitaire dienst bij Foenix. „Maar ook maatschappelijk zijn we van betekenis. Mensen komen hier vaak regelmatig terug, al is het alleen maar om te kletsen.” De leidinggevende heeft ook regelmatig ouderen aan zijn balie. „Soms zijn ze eenzaam en moeten ze klusjes alleen oplossen. Een apparaat dat ze niet aan de praat krijgen, stellen wij voor hen in. Ze lopen vaak met een grote lach weer naar buiten.”
Grimmelikhuisen heeft zo’n vijftig vrijwilligers ter beschikking voor de verschillende taken in het repaircafé. Het is een divers gezelschap. „We hebben hier stagelopers van een jaar of 15. De reparateur van de bonenmachines is 85 jaar. We hebben mensen met een taakstraf, maar ook vrijwilligers die langdurig ziek of overspannen zijn geweest en bezig zijn met re-integratie. Maar eigenlijk doet dat er niet toe. Iedereen is bij ons gelijk.”
Grimmelikhuisen heeft soms last van wet- en regelgeving. „We mogen geen onderdelen van gerepareerde apparaten overzetten in andere apparaten. Fabrikanten zijn daar voor gaan liggen, onder het mom van veiligheid. Tegenwoordig zoeken wij voor een klant uit welk onderdeeltje ze nodig hebben, vervolgens koopt hij dat elders en komt hij terug zodat wij de reparatie kunnen doen. Omdat we zelf geen kosten hebben aan die onderdelen, rekent de klant bij ons vrijwel nooit iets af voor de reparatie. We zijn een stichting en willen er geen geld aan verdienen. Als klanten dan vervolgens iets uit de kringloopwinkel kopen, is de cirkel voor ons helemaal rond.”
De meest gebrachte artikelen bij Foenix zijn koffiemachines en stofzuigers. Bij de eerste categorie gaat het nogal eens om achterstallige reiniging van het apparaat. Bij een stofzuiger om een filter dat schoongemaakt moet worden of een snoer dat te ver is uitgetrokken. Grimmelikhuisen: „Het belangrijkste is je apparaten goed te onderhouden, met de juiste middelen. Azijn is soms een boosdoener. Dat middel tast rubber aan. Gebruik liever speciale ontkalkingsmiddelen uit de winkel.”
Volgens de leidinggevende gaf Foenix vorig jaar 40.000 apparaten een langer leven. Een veel groter aantal werd uiteindelijk alsnog afgedankt en gerecycled. Hij ziet de kwaliteit van producten in de loop der tijd achteruit gaan. „Koffiezetapparaten komen steeds sneller bij ons terug. De fabrikant maakt ze goedkoper door te bezuinigen op onderdelen. Sommige producten worden zo gemaakt dat ze niet gerepareerd kunnen worden en er lijkt soms wel een ingebouwde levensduur op te zitten. Het is een verdienmodel geworden. Audioapparatuur van vijftig jaar oud werkt vaak nog vloeiend, terwijl nieuwe spullen die leeftijd nooit halen.”
