Donderdagavond bleek dat in elk geval BBB nog dubt over het vraagstuk, wat gevolgen kan hebben voor de opstelling van de partij in de Eerste Kamer.

Het onderwerp werd deze week geagendeerd door D66, dat samen met SP en Partij voor de Dieren een motie indiende. Die is overigens gericht aan het nieuwe kabinet. De motie, die kan rekenen op een Tweede Kamermeerderheid, draagt het ministerie van Algemene Zaken op de Kamer binnen vier weken ná het aantreden van de nieuwe minister-president te laten weten of de belastingvrijstelling van koning Willem-Alexander, koningin Máxima, prinses Beatrix en prinses Amalia komt te vervallen. Daarmee wordt demissionair minister-president Rutte, een erkend tegenstander, omzeild.

Ook donderdag gaf Rutte weer blijk van zijn reserves; dit keer met de oproep om voorzichtig te zijn met het repareren van iets „wat niet stuk is”. Willen partijen inkomstenbelasting gaan heffen, dan is de kans volgens hem groot dat álles opnieuw tegen het licht gaat worden gehouden, zoals de hoogte van de uitkeringen, de aftrekposten en de beschikkingen in natura. Ook is hij ervoor beducht dat een debat „dat begint met het afschaffen van de belastingvrijdom uitmondt in een discussie over de monarchie”.

Donderdagavond leek het erop dat zijn terughoudendheid alleen zou worden gedeeld door de VVD –CDA, CU en SGP deden niet mee aan het debat–, totdat BBB-woordvoerster Mona Keijzer Rutte onverwacht bijviel. „Ik worstel er toch wel mee, ik zie toch heel veel haken en ogen”, zei ze. Keijzer vroeg zich af of de voorstanders van afschaffing de complexiteit van zo’n operatie wel doorgronden en vindt dat de Kamer zich daar beter over moet laten voorlichten.

Rutte bevestigde dat hij geen stappen meer zal zetten en de kwestie doorschuift naar zijn opvolger. Een van de nog niet beantwoorde vragen lijkt hem of het salaris van de koning eerst moet worden verhoogd voordat er over zijn inkomsten belasting wordt geheven, zodat hij onder de streep hetzelfde overhoudt. Rutte vindt zelf van wel. „Anders lijkt het me zeer incorrect allemaal.” De discussie is volgens hem „nog niet uitgetrild”.

Formatietafel

Een eerste stap richting het afschaffen van de vrijstelling kan worden gezet aan de formatietafel. Ook daar ligt de kwestie echter verdeeld. De VVD verzet zich tegen de vereiste grondwetswijziging, NSC en PVV zijn voor. Op de BBB-website prijkt nog altijd de tekst: „Iedereen moet belasting betalen, dus volgens BBB ook leden van het Koningshuis.” Maar gelet op de woorden van Keijzer is die zin dus aan herziening toe.

Het wachten is nu dus op de vraag wat de nieuwe coalitie hierover opneemt in het onderhandelingsakkoord. Wordt het onderwerp een vrije kwestie, dan is een initiatief vanuit de Tweede Kamer om de grondwet op dit punt te wijzigen niet uitgesloten. Daar is dan in beide Kamers waarschijnlijk ook wel een gewone meerderheid voor.

Een grondwetswijziging gaat echter in twee rondes, nadat er nieuwe Tweede Kamerverkiezingen zijn geweest. Bovendien is in de tweede ronde een tweederde meerderheid vereist. Het is nog niet te zeggen hoe te zijner tijd de verhoudingen zullen liggen. Eén ding is wel zeker: als de huidige Eerste Kamer ook de tweede ronde voor z’n rekening neemt en BBB blijft tegen, is daar niet de vereiste tweederde meerderheid en blijft de belastingvrijstelling zoals die is.