De kiem van het kwaad werd eind jaren negentig gelegd. Toen voerde de Post Office, het Britse staatspostkantorenbedrijf, het Horizon-softwaresysteem in van de Japanse techreus Fujitsu. Door softwarefouten wekte dit systeem soms de indruk dat er op postkantoren meer geld in kas moest zijn dan er in feite was. Dat leidde tot grote ellende.

Want sommige filiaalhouders voelden zich genoodzaakt tekorten uit eigen zak aan te vullen, omdat in hun contract stond dat ze verantwoordelijk waren voor een sluitende boekhouding. Sommigen namen zelfs een extra hypotheek op hun huis om gaten te dichten. Vele honderden postkantoormanagers werden in de periode van 2000 tot 2014 bovendien vervolgd voor diefstal, fraude en boekhoudkundig gesjoemel. En honderden anderen werden met civiele procedures achterna gezeten om geld bij hen „terug te vorderen”.

In totaal werden rond 3500 filiaalhouders getroffen door het schandaal, met soms verstrekkende gevolgen. Slachtoffers vertelden aan de media hoe ze werden geruïneerd door de Post Office. Zo werden sommigen jarenlang met de nek aangekeken in hun gemeenschappen. Anderen gingen failliet, huwelijken liepen op de klippen, er belandden zelfs postkantoorhouders in de gevangenis.

Veroordelingen

„De afgelopen negen jaar waren een totale nachtmerrie”, zei Vipinchandra Patel onlangs tegen de BBC. Zij is een ex-filiaalhoudster uit Oxfordshire wier naam in 2020 werd gezuiverd. „De veroordeling was een schaduw over mijn leven.”

Er loopt sinds 2020 een onafhankelijk onderzoek naar de gang van zaken, geleid door een rechter. Maar de compensatie van de slachtoffers verloopt tot nu toe moeizaam, kennelijk omdat noch de overheid noch de Post Office vlot meewerkt.

Een van de gedupeerden, Alan Bates, zette samen met lotgenoten een actiegroep op en sleepte de Post Office voor de civiele rechter. Die rechter oordeelde al in 2019 dat de veroordelingen onterecht waren. Maar van de meer dan 700 veroordelingen zijn er tot nu minder dan 100 tenietgedaan.

Pas begin deze maand raakte alles in een stroomversnelling door een vierdelig docudrama getiteld ”Mr Bates vs The Post Office: The Real Story”, dat werd uitgezonden door tv-zender ITV. Verbijsterd keken miljoenen Britten naar de ellende van landgenoten wier levens waren vermalen door een wantrouwend staatsbedrijf.

Geconfronteerd met alle woede hierover kondigde premier Rishi Sunak vorige week noodwetgeving aan om onterechte veroordelingen terug te draaien en de gedupeerden vlotter te compenseren. Hij sprak in het Lagerhuis van „een van de grootste gerechtelijke dwalingen in de geschiedenis van ons land”.

Priester

Justitieminister Kevin Hollinrake waarschuwde dat het nog wel „enkele weken” kan duren voordat de benodigde wetgeving rond is. Hij wees er daarnaast op dat er ook nadelen kleven aan het schrappen van rechterlijke uitspraken, omdat de wetgever hiermee op de stoel van de rechter gaat zitten. Bovendien zullen onvermijdelijk enkele wél schuldige filiaalhouders door de wet vrijuit gaan. Volgens Hollinrake neemt de regering dat echter op de koop toe. „Anders zitten veel onschuldige mensen nog langer in de ellende.”

Staatsbedrijf Post Office heeft een miljard pond gereserveerd voor de compensatie van de slachtoffers. Maar voor veel gedupeerden is de kous hiermee nog niet af. Zij wachten met smart op de uitkomst van het onafhankelijk onderzoek, dat moet uitwijzen wie er destijds precies verantwoordelijk waren voor hun misère.

Veel woede richt zich hierbij op de voormalige Post Office-topvrouw Paula Vennells. Deze manager, tevens priester in de Anglicaanse kerk, stond aan het roer toen het bedrijf telkens weer ontkennend reageerde op meldingen van de problemen. Onder grote publieke druk verklaarde Vennells vorige week dat zij de koninklijke onderscheiding inlevert die zij enkele jaren geleden kreeg voor het leiden van het staatsbedrijf.

Dinsdag hield de commissie voor economische zaken van het Lagerhuis een hoorzitting over de kwestie. Onder degenen die werden bevraagd waren de huidige Post Office-baas Nick Read en Fujitsu’s Europa-directeur Paul Patterson.

Read gaf tegenover de Lagerhuisleden toe dat achter de moeizaam verlopende compensatie „een cultuur van ontkenning” schuilgaat. En Patterson bood namens Fujitsu excuses aan. Hij zei dat zijn bedrijf „moreel verplicht” is bij te dragen aan de compensatie van de gedupeerden. „Er zijn veel partijen betrokken bij dit onrecht.”