Openheid maakt kwetsbaar en geeft ruimte
Openheid in een relatie of in een gezin is onmisbaar, maar verre van vanzelfsprekend. Toch kan die er, als er vertrouwen is, zomaar zijn. En zo niet, dan valt die te leren. Met vallen en opstaan.
In het vijfde seizoen van ”Bij ons thuis”, de opvoedpodcast van het Reformatorisch Dagblad, staan de kernwaarden geloof, hoop en liefde centraal. De vierde aflevering, die over openheid gaat en onder de noemer hoop valt, staat sinds 4 januari online. Hierna volgen er nog vijf, steeds met een tussenpoos van twee weken. De presentatie is in handen van Henrieke Hoogendijk, moeder en (media)pedagoog.
Speciale gast in de podcast is Abigaïl Janse-Pieterman uit Rijssen. De psychosociaal hulpverlener, predikantsvrouw en moeder van zes kinderen publiceerde vorig jaar een boek over openheid (”Een open boek”, uitg. Den Hertog). Zelf is ze in een gesloten setting van thuislezen en thuisonderwijs opgevoed. Ze geeft aan dat haar keuze voor een vervolgopleiding in de psychiatrie haar ontzettend veel gebracht heeft. „Daar leerde ik reflecteren op mezelf.”
Voor er sprake kan zijn van openheid, is het nodig dat de drie v’s voorhanden zijn, stelt Janse. „Veiligheid, vertrouwen en verbondenheid. Als die basis er ligt, komt openheid voor mijn gevoel vanzelf tot stand.”
Die bedding leidt er overigens niet toe dat openheid direct een gegeven is. „Bij moeilijke momenten zijn we altijd geneigd om een overlevingsmechanisme aan te zetten. Vluchten, vechten of bagatelliseren. Ikzelf ook. Dan kruip ik in mijn eigen cocon, maar ik heb wel geleerd deze reactie snel te herkennen. Ik moet niet vechten, maar op de knieën. Daar leer je dat er geen overlevingsmechanisme nodig is.”
Je open opstellen naar je omgeving kan ook een valkuil zijn, waarschuwt Janse. „We denken vaak dat we dingen moeten oplossen voor iemand. Dat kunnen we niet.” Zeg het maar gewoon als je datgene wat wordt gedeeld moeilijk vindt, adviseert ze. „Maar zet je eigen visies en vooroordelen op de achtergrond. Accepteer dat we leven in gebrokenheid en kijk van daaruit wat je voor iemand kunt betekenen.”
Openheid maakt kwetsbaar, maar geeft tegelijkertijd ruimte, blijkt ook uit het verhaal van de familie Van Ieperen uit Kapelle, een van de twee gezinnen die in elke aflevering vanuit het thema eigen ervaringen delen. Juist die persoonlijke beslommeringen, waarin het geven van openheid meteen in praktijk wordt gebracht, geven de podcast meerwaarde.
Vader Martin en moeder Jouckje kijken terug op het problematische gedrag op school van hun oudste zoon, zijn overgang naar het speciaal onderwijs en de reacties hierop van de omgeving. Dat delen is nuttig voor de luisteraars, maar roept ook vragen op. Hoe ver ga je hierin, ook bij allerlei vormen van sociale media? Janse pleit voor gepaste openheid. „We hoeven niet alles te delen en niet met iedereen. Kijk altijd of er sprake is van veiligheid, vertrouwen en verbondenheid. Daar heb ik rond sociale media mijn twijfels bij. Zonder de drie v’s is openheid niet van waarde.”
Vaste gast redacteur Margreet van den Berg deelt vanuit de praktijk wat het betekent als vertrouwen wordt beschaamd. „Ik deelde eens iets met een moeder van school over een van mijn eigen kinderen. Dat hielp mij, maar niet lang daarna merkte ik dat die moeder het niet voor zichzelf had gehouden. Ik moet dus goed nadenken met wie ik wat deel. Mijn kind moet weten dat zaken bij mij veilig zijn.”
Opvoedpodcasts zijn in ruime mate voorhanden. Vaak van hoog niveau, pedagogisch verantwoord, herkenbaar en vol meeleven. Maar als de dimensie naar boven ontbreekt, blijf je als christelijke opvoeder iets missen. Sterker nog, je voelt je in al je opvoedblunders en handelen uit vermoeidheid of chagrijn uiteindelijk toch met lege handen staan.
Hoe helpend is het dan om onderwijs en een hart onder de riem gestoken te krijgen van iemand die omhoog wijst. Niet uit gemakzucht, vanuit de hoogte of om de mond te snoeren, maar om aan te geven waar de rode draad in de opvoeding loopt. Dan krijgt het jaarthema geloof, hoop en liefde alleen maar meer waarde.
