Nu de stofwolken rond de veelbesproken veroordeling langzaam beginnen op te trekken, vraagt iedereen zich af: wat nu? De Decembermoorden zijn voor veel mensen een deel van hun leven. ,,Iedereen van vijftig jaar of ouder heeft er herinneringen aan en sommigen hebben zelfs vrienden of bekenden verloren’’, legt de Surinaamse socioloog Patty Breeveld uit. „Die mensen vergeten dat nooit meer, ook omdat het zo lang geduurd heeft voordat de schuldigen gestraft zijn. En zij die het niet of niet bewust hebben meegemaakt, weten ervan door hun ouders of van anderen. Zoals ik’’, zegt de 38-jarige.

Het is nu van belang het verwerkingsproces af te ronden, aldus de wetenschapper. „Maar daarvoor is het wel noodzakelijk dat Bouterse en de andere verdachten de cel in gaan om hun straf uit te zitten, zodat het rechtsgevoel van de mensen weer terugkomt. Want er mag dan wel een definitief vonnis liggen, maar daar moet nog invulling aan gegeven worden.’’

Onopgehelderde zaken

Er moet overigens nog heel veel op mensenrechtengebied gebeuren zodat alle Surinamers zich veilig voelen in het land. Over dat rechtsgevoel hoor je heel veel Surinamers. En vooral wat daar aan ontbreekt. „Er is zoveel meer gebeurd, niet alleen de Decembermoorden’’, zegt Johnny Jacobi, die lid is van de Alukustam. Hij vocht tijdens de binnenlandse oorlog in Suriname (1986-1992) aan de zijde van toenmalig rebellenleider en huidig vicepresident Ronnie Brunswijk tegen het militaire regime van Bouterse. Uit die periode resten nog heel wat zaken waarvan volgens hem de schuldigen ook voor de rechter zouden moeten verschijnen.

Als voorbeeld noemt hij de slachtpartij van 1989 bij Moiwana, waarbij militairen 39 bewoners –meest vrouwen en kinderen– doodschoten. Opeenvolgende regeringen hebben wel beloofd een onderzoek te zullen laten uitvoeren, maar dat is nooit gebeurd. ,,Ook de huidige regering van president Chandrikapersad Santokhi maakt zich niet echt druk om dit drama”, weet ook Jacobi.

Hij vraagt zich af hoe serieus Santokhi is voor wat betreft het oplossen van veel onopgehelderde zaken uit het verleden. „Zijn huidige veiligheidschef, Melvin Linscheer, was in augustus 1989 als militair door Bouterse naar het westen van het land gestuurd om orde op zaken te stellen bij ongeregeldheden. Hij heeft daar echt vreselijke dingen gedaan, waarover getuigen ook verklaringen hebben afgelegd.’’

Kettingzaag

Het verhaal gaat dat een Tucajana-indiaan, Piko Sabajo, uit voorzorg met enkele stamgenoten naar buurland Guyana vluchtte. Daar werden ze gearresteerd en uitgeleverd. Terug in Suriname werden de mannen geboeid en op een vrachtwagen gegooid, terwijl Linscheer toekeek. Ze werden vijftig kilometer verderop met een kettingzaag zijn vermoord.

,,En toch is die Linscheer door Santokhi benoemd tot zijn belangrijkste veiligheidsadviseur,’’ verbaast Jacobi zich. ,,Dat is toch ongeloofwaardig voor een president die zegt dat hij voorstander is van een goed functionerende democratische rechtsstaat, met een onafhankelijke rechterlijke macht en met respect en bescherming voor fundamentele mensenrechten.’’

Breeveld beaamt dat dit soort zaken een gezonde ontwikkeling van Suriname in de weg zullen blijven staan. ,,Want je hebt aan de ene kant de plegers en de mensen die ze steunen, aan de andere kant de slachtoffers en de onschuldigen, die terecht de mening zijn toegedaan dat ze worden tekortgedaan. Zolang die rechtsstaat niet is hersteld, zal er wantrouwen blijven bestaan. En zullen de Decembermoorden voor velen een litteken blijven.’’

Jongeren

Vooral jongeren begrijpen weinig van de spanningen en het wantrouwen rond de rechtspraak. „Bouterse is toch veroordeeld, dus dat is toch goed?”, vraagt de zestienjarige scholiere Gabrielle Kartoredjo zich af. „Ik heb begrepen voor welke moorden, maar veel weet ik er eerlijk gezegd niet van. In de geschiedenisboeken op school staat er nauwelijks iets over. Maar het is al zo lang geleden, het interesseert mij eerlijk gezegd niet zo. Wat mij betreft hadden ze Bouterse wel vrijuit kunnen laten gaan. Hij is al oud en heeft dus toch niet zo lang meer te leven.”

De reactie van Kartoredjo is typerend voor de jonge generatie, zegt Breeveld. „Het interesseert ze gewoon echt niet. Ze kijken veel liever naar TikTok of YouTube op hun telefoon, dat is hun beperkte leefwereld. Wat daarbuiten gebeurt, gaat grotendeels aan hen voorbij. Daar komt bij dat de ouders van nu het verhaal van de Decembermoorden niet meer aan hun kinderen vertellen. Of omdat ze die verhalen zelf zat zijn of om de doodeenvoudige reden dat ze er geen tijd voor hebben.’’

En dat is spijtig, vindt de socioloog. „Want daardoor creëer je een samenleving die de eigen geschiedenis niet meer kent en daardoor ook niet kan leren van de fouten die zijn gemaakt. Daarom pleit ik voor speciale lespakketten voor school over dit thema en andere belangwekkende zaken die zich in Suriname hebben afgespeeld, maar daar heeft de overheid volgens eigen zeggen helaas geen geld voor. Of het interesseert ze gewoon niet.”

Redactie buitenland

De veroordeling van Desi Bouterse is een „feestelijke en historische dag”, zegt Romeo Hoost, voorzitter van het Comité Herdenking Slachtoffers Suriname. Hoost is de neef van een van de vijftien slachtoffers die omkwamen tijdens de Decembermoorden.

Ook vanuit de politiek klinken positieve reacties. Voor minister Hanke Bruins Slot van Buitenlandse Zaken „markeert de veroordeling een belangrijk moment, met name voor de families en nabestaanden van de slachtoffers.” Negen ambassadeurs in Paramaribo prijzen de integriteit en onafhankelijkheid van de rechterlijke macht van Suriname. De Nederlandse tak van de Surinaamse regeringspartij spreekt van „een dag om bij stil te staan.”