„We lopen zo helemaal vast. We moeten de realiteit onder ogen zien: het elektriciteitsnet zit vol. We kunnen met zijn allen wel van het gas af willen, maar we zullen moeten temporiseren”, ervaart Van Wolfswinkel in de praktijk. Al vanaf 1 juni 2019 moeten alle gemeenten alle nieuwbouwwoningen opleveren met warmtepomp, zonder gasaansluiting. De netbeheerder heeft voor nieuwbouw soms geen netcapaciteit meer beschikbaar.

„We hebben dit bij nieuwbouw van veertien woningen in Ochten kunnen oplossen met een extra transformatorstation. Maar in onze buurgemeente Overbetuwe ligt de bouw van nieuwe woningen om deze reden stil”, weet de wethouder. Voor de bouwprojecten Vinkenhof, De Pas en het nieuwe zwembad annex sportcentrum in Elst is voorlopig geen netcapaciteit beschikbaar. In Neder-Betuwe moeten nieuwe ondernemers van het Tree Valley Business Centre in Opheusden wachten tot 2027 voordat er een aansluiting beschikbaar komt.

Vier jaar geleden heeft hij overleg gehad met regionaal netbeheerder Liander en landelijk netbeheerder TenneT, over de bouw van nieuwe boven- en onderstations voor het regionale elektriciteitsnet. „Wij hebben de ruimte beschikbaar, heb ik laten weten. Maar in de tussenliggende tijd is er vrijwel niets gebeurd.”

De wethouder heeft rapporten onder ogen gehad waarin staat dat vanaf 2030 het verstoken van haardhout verboden zal worden. „En elektriciteit is er niet. Moeten we dan maar terug naar de paardendeken?” vraagt Van Wolfswinkel zich in gemoede af. „Dat we iets moeten doen vanwege het klimaat, snap ik. Maar met al onze ambities verliezen we wel de realiteit uit het oog. Hoe kunnen we zonder voldoende netcapaciteit vanaf 2030 allemaal elektrisch gaan rijden?”

Hij refereert aan onderzoeken waaruit blijkt dat de provincies Flevoland, Gelderland en Utrecht vanaf 2026 op slot zitten door netcongestie. In Zeeland en Noord-Brabant is dat nu al het geval.

Er zijn oplossingen in de maak, waardoor bedrijven tussen 16.00 en 20.00 uur minder stroom afnemen, omdat het verbruik door huishoudens dan piekt. Dat zou het net kunnen ontlasten, waardoor ruimte ontstaat voor meer aansluitingen.

Plattelandsgemeente

Een plattelandsgemeente als Neder-Betuwe staat voor een andere opgave dan een stad. „In een stedelijke omgeving heb je vaak gelijksoortige wijken, waarvoor vergelijkbare oplossingen werken. In onze gemeente is sprake van dorpjes, waarvan de woningen soms per straat flink kunnen verschillen. Daarnaast staan veel woningen verspreid buiten de woonkernen. Daarvoor moet ook een oplossing komen.”

De Betuwse wethouder hoort ook geregeld klachten over geluidshinder door warmtepompen. „Ze zijn niet fluisterstil. Daardoor krijg je last van klagende buren. Soms tot de rechtbank aan toe. In veel gevallen is de warmtepomp een ‘spijtoptie’ geworden.”

De gemeente wil wel graag door met de energietransitie. Van Wolfswinkel kijkt daarom verder dan de warmtepomp en zwaardere elektriciteitsnetten. „Bij het dorp IJzendoorn bevindt zich een diepe plas in de uiterwaarden. Hier zouden we aquathermie kunnen toepassen. De uitdaging is wel de infrastructuur: een warmtenet te hebben om de energie in de huizen te krijgen. Duizenden woningen zouden hiermee van energie voorzien kunnen worden.”

Binnenkort presenteert de gemeente ook het Energieloket Rivierenland. „We willen als gemeente tussenoplossingen promoten. Zoals het isoleren van daken, muren en vloeren. Dat is altijd goed, en geen spijtoptie.”

Aan geld om het Energieloket Rivierenland voor de eigen inwoners te bekostigen, ontbreekt het de gemeente niet, verzekert Van Wolfswinkel. „We zijn een zuinige gemeente. We hebben ervoor gekozen om precariogelden, een soort onroerendezaakbelasting voor netbeheerders, te heffen, maar die niet zomaar uit te geven.”

De gemeente wil haar inwoners daarmee subsidiëren en hanteert daarvoor drie sporen. Allereerst voor doe-het-zelvers. Zij kunnen kiezen uit geselecteerde, bewezen goede isolatiematerialen. De tweede optie is dat wijkbewoners gezamenlijk hun woningen laten isoleren. Het derde spoor biedt alternatieven om van het gas af te gaan. Bijvoorbeeld door per wijk energieopslag aan te bieden, verklaart de wethouder. „We moeten ergens beginnen, maar wel in een tempo waarbij we de realiteit niet uit het oog verliezen.”