„Kunstvlees: goedkoop en ‘green’, maar is het ook ethisch?” Dat vroeg Avvenire, het dagblad van de Italiaanse bisschoppen, zich af op 20 januari vorig jaar. De krant stond uitgebreid stil bij de pauselijke zendbrief ”Laudato si”. In deze encycliek riep paus Franciscus hartgrondig op om hoe dan ook een ecologische crisis te vermijden.

De conclusie was gematigd positief: Kweekvlees moet kunnen, zolang de consument wordt beschermd en de boer niet wordt weggeconcurreerd. Daarnaast „is gezamenlijk overleg nodig om een adequaat beheer over deze technologie te scheppen, waarbij van de ontwikkeling, productie en handel iedereen moet kunnen profiteren”.

Een jaar later, op 19 januari 2023, namen de bisschoppen van het gewest Emilia-Romagna –dat met Lombardije het hart vormt van de Italiaanse intensieve veehouderij– een geheel ander standpunt in. Samen met de burgemeesters van de regio onderschreven zij een verklaring, waarin kweekvlees categorisch werd afgewezen als gevaarlijk voor de gezondheid der gelovigen en een bedreiging voor de boeren.

Boetes

Met diezelfde argumenten nam het Italiaanse parlement op 16 november een verbod aan op de ontwikkeling, productie en handel in kweekvlees, met fikse boetes voor overtreders. Minister van Landbouw en Voedingssoevereiniteit Francesco Lollobrigida wilde aanvankelijk ook wetenschappelijk onderzoek verbieden, maar trok die eis later in. Zo’n verbod was sowieso overbodig, zoals een betrokken wetenschapper uitlegde. Onderzoek moet gefinancierd worden en wie steekt er geld in de ontwikkeling van een product dat niet mag worden verkocht?

In het tussenliggende jaar voerde de Coldiretti, de grootste boerenorganisatie van Italië, een succesvolle campagne tegen kweekvlees. Zij verspreidde een suggestief pamflet, waarin op twee kolommen onderscheid werd aangebracht tussen goed ‘natuurlijk’ en slecht ‘synthetisch’ voedsel. Links met idyllische taferelen van blije boeren, dieren in de wei en smakelijk ogende worsten tegen een frisgroene achtergrond. Rechts in grijs en zwart met personages in witte overalls met gasmaskers en walmende reageerbuizen. Niet erg subtiel, maar het werkte wel. Een door de Coldiretti opgestelde petitie tegen kweekvlees kreeg 2 miljoen handtekeningen en vormde vervolgens de basis voor de afgelopen maandag aangenomen wet.

Ondertussen werd een publiek debat gevoerd tussen voor- en tegenstanders van kweekvlees. De eersten wezen daarbij op de besparingen van water en grond, de lagere uitstoot van broeikasgassen en het dierenwelzijn.

Stikstof

Daarbij was er weinig bijzondere aandacht voor stikstof dat in Italië geen groot politiek thema is. De Italiaanse stikstofuitstoot per hectare bedraagt dan ook minder dan de helft van de Nederlandse. Dat is een gemiddelde. Het geldt niet voor de steden in de Povlakte, waar de door de Wereldgezondheidsorganisatie WHO opgestelde stikstoflimieten regelmatig worden overschreden, mede door toedoen van dieselmotoren. Dat leverde Italië vorig jaar een veroordeling op van het Europees Hof.

De tegenstanders van kweekvlees hielden pleidooien voor het behoud van typisch Italiaanse producten en de bescherming van de volksgezondheid. Ook betoogden zij dat grote concerns met de productie van kweekvlees aan de haal zouden gaan ten koste van traditionele boeren en dat in plaats van gekweekt vlees ook gewoon minder vlees geconsumeerd kan worden.

Overwinning

De uitkomst van die discussie is een glansrijke overwinning van de Coldiretti. Die stelt hiermee nog voor de mogelijke introductie van kweekvlees de belangen van haar 1,6 miljoen leden veilig. Dat was mede te danken aan Lollobrigida, die met zijn nationalistische en traditionalistische partijgenoten een afkeer deelt van uitheems voedsel, zoals ook insecten.

Daarnaast is ook de electorale steun van zo’n 4 miljoen Coldiretti-leden en hun gezinnen niet te versmaden. Maar de campagne van de Coldiretti sloeg niet alleen aan bij rechts.

Consumentenorganisaties als Slow Food en Chilometro Zero, die kwaliteit en herkomstgarantie hoog in het dragen voeren, spraken zich eveneens uit tegen kweekvlees. In het parlement onthield de Partito Democratico, de grootste oppositiepartij, zich van stemming. En in een recente, in opdracht van de Coldiretti uitgevoerde, peiling sprak 74 procent van de ondervraagden zich uit tegen uit laboratoria afkomstig voedsel.