Noodhulp aan Oekraïne staat onder druk door aangescherpte regels vanuit Kyiv. De eerste hulporganisatie stopt al met inzamelen. Er gloort echter hoop.
Melkpoeder, maandverband, meel en matrassen. Tal van Nederlandse organisaties sturen vrachtladingen vol noodhulp naar Oekraïne sinds het land lijdt onder het oorlogsgeweld. Maar kan dat straks nog wel?
Oekraïne scherpt de regels voor goederenimport per 1 december fors aan. Doel is corruptie te voorkomen en belastingontduiking te vermijden. Hulporganisaties moeten over twee weken vooraf gedetailleerd aangeven welke hulpgoederen zij leveren, maar ook waar deze exact naar toegaan.
De aanscherping van de regels en het ontbreken van communicatie vanuit de Oekraïense overheid leiden tot grote verwarring. De NOS meldde woensdag dat een organisatie uit Denekamp de inzameling voorlopig staakt door de onwerkbare regels.
Er gloort echter hoop. De Oekraïense regering zou werken aan uitstel van de aangescherpte regels. Het ministerie van Sociale Zaken organiseerde voor deze donderdag een bijeenkomst voor buitenlandse organisaties om uitleg te geven, maar de sessie is uitgesteld. Het ministerie realiseert zich dat het systeem nog niet gereed is, meldt Leander van Gorsel van de christelijke hulporganisatie Metadidomi per telefoon vanaf het Maidanplein in Kyiv.
Het is „de verwachting” dat Kyiv de invoering van de regels opschort, zegt Van Gorsel. De hulporganisatie uit Zeeland heeft in anderhalf jaar tijd 200 vrachtwagens vol noodhulp naar Oekraïne gestuurd. Met kleding, voedsel en generatoren. Grote en kleine. Metadidomi koopt ook goederen in Oekraïne in om uit te delen in de gebieden waar de nood het hoogst is.
Struikelblok
„Het nieuwe systeem is juist bedoeld om het sturen van noodhulp te vereenvoudigen door digitalisering en uniformering”, legt Van Gorsel uit, die nu anderhalve week in Oekraïne verblijft. „Kerken waarmee wij contact hebben, geven aan dat het best goed kan gaan werken, als bijvoorbeeld de mate van detaillering maar werkbaar blijft.”
Groot struikelblok is de gebrekkige communicatie over de nieuwe regels. „Oekraïne geeft niet aan hoe gedetailleerd ze de informatie willen hebben. Moet een vrachtbrief het aantal pallets met blikken groente vermelden of ook het aantal blikken per doos? De verwarring daarover is groot.”
Ook kleding leidt tot problemen. Metadidomi verstuurt veel jassen, truien en broeken in dozen van een kuub naar Oekraïne. Dames-, heren- en kinderkleding door elkaar, legt de vrijwilliger uit Tholen uit. „Moeten wij aangeven dat er een doos kleding het land binnenkomt of wil Kyiv van alle dameskleding de maat weten?”
Het risico is groot dat een vrachtwagen met noodhulp straks vast komt te staan aan de grens. Van Gorsel verwacht, na contact met de onderminister van Sociale Zaken, dat invoering van de regels wordt uitgesteld. „De bewindsman snapt ook dat het systeem op deze manier zijn doel voorbijschiet.” Kyiv geeft zichzelf daarom nu meer tijd.
De nood in Oekraïne is hoog, geeft Van Gorsel aan. „Vooral de psychische ellende is groot. Jongens aan het front hebben juist nu veel morele steun nodig. De trauma’s zijn enorm. De voedselhulp zou mogen halveren, maar geestelijke hulp is ontzettend nodig. Het leed is onbeschrijfelijk.”
Al meer dan honderd humanitaire hulptransporten bracht Hope4Ukraine dit jaar naar Oekraïne. De aangekondigde regels ziet Gerben Huisman van de christelijke organisatie als „niet houdbaar”. Hij vraagt zich sterk af of de regels wel doorgaan. „Onze Oekraïense partners geven aan dat ze wel voor hetere vuren hebben gestaan. Zij denken dat de plannen uiteindelijk niet doorgaan of zo onwerkbaar zijn dat ze worden opgeheven.”
Op dit moment verantwoordt de stichting al bij welke organisatie of kerk de spullen aankomen. Dat is straks niet meer voldoende, zegt Huisman. „De regels zouden betekenen dat wij bij een vracht van honderd generatoren precies moeten aangeven bij welke mensen die terechtkomen. Terwijl wij leveren aan kerken en christelijke organisaties die de goederen weer verspreiden onder de mensen die dat nodig hebben.” Een lijst aanleggen van ontvangers inclusief postadres, is volgens Hope4Ukraine ingewikkeld zo niet onmogelijk. Slechts een enkele keer is helder wie de ontvanger is, geeft Huisman aan. „We hebben weleens een generator geleverd waar een half ziekenhuis op draait. Dan is heel duidelijk op welke plek die terechtkomt. Maar kleding deelt de kerk gewoon uit aan mensen die dat nodig hebben.”
Huisman verwacht dat de wachttijd bij de grens vanaf 1 december verdriedubbelt. Volgens hem zijn chauffeurs van zijn stichting echter bereid om langer onderweg te zijn. „Sterker nog, we krijgen nog steeds aanmeldingen van vrijwilligers. Hartverwarmend.”
Hij ziet vanuit Oekraïne en internationaal grote druk om dit „onzalige plan” te keren. „Wij vertrouwen en geloven dat de transporten komend jaar dus gewoon door kunnen gaan. Kyiv snijdt zichzelf anders ook in de vingers.” De stichting is in ieder geval van plan gewoon door te gaan met haar werk. „Met de naderende winter en aanhoudende oorlog wordt de ellende niet minder”, stelt Huisman.
Ramvol
Ook BOOT Development Foundation uit Veenendaal rijdt maandelijks met een „ramvolle” bus hulpgoederen naar Oekraïne. Bij lokale organisaties brengt BOOT met name houdbaar voedsel, medische spullen en kleding. Elke transport telt een waarde van rond de 15.000 euro, vertelt voorzitter Johan Hannewijk. „Wij maken nu al lijsten met de aantallen en gewichten van goederen. Straks moeten we alleen codes toevoegen die refereren aan het soort spullen.”
Veel zal er dus niet veranderen, verwacht hij. Hannewijk zegt lokale stichtingen die zorgen voor de distributie als ontvanger op te geven. „Het lijkt mij zeer onwaarschijnlijk dat we precies moeten verantwoorden bij welke persoon de spullen terechtkomen. Dat zou immers betekenen dat Oekraïne alle noodhulp stillegt. We verwachten dus dat het gewoon goed komt.”