Dieptepunten met de kerncentrale heeft Wolters zelf niet meegemaakt in de acht jaar die hij directeur is. „Maar voor de medewerkers was het elke keer weer spannend of de centrale langer in bedrijf mocht blijven of niet. Als de Tweede Kamer voor stemde, werd een dieptepunt een hoogtepunt.”

Door de jaren heen had de centrale vaak te maken met protesten. „Vooral in de jaren 70. Als je die beelden terugkijkt, zie je de dijk vol staan met mensen. Dat was heftig. In die mate maken we dat nu echt niet meer mee.”

_Toen bekend werd dat de centrale in Borssele zou komen, bleef tegenstand uit de regio uit. Hoe kwam dat?_

„Ik heb de afgelopen weken de archieven nog eens doorgespit. Het viel me op hoe goed de bevolking was geïnformeerd. De bakker en de melkboer deelden de uitnodigingen uit voor de informatieavonden. Mensen konden hun zorgen delen met de directeur van de Zeeuwse energiemaatschappij PZEM. Dat kwam uit zijn hart, heel echt. Hij kwam zo heel dicht bij de mensen.”

Maar tegenstand uit de rest van het land was er wel.

„Dat klopt. Dat had er vooral mee te maken dat de protesten tegen kernenergie werden gecombineerd met bezwaren tegen de stationering van Amerikaanse kernwapens op Vliegbasis Volkel. Er ontstond een algemeen gevoel van onbehagen tegen kernenergie. Mensen kenden de techniek niet en associeerden die met kernwapens.”

De persvoorlichter van EPZ, die ook is aangeschoven, herinnert zich dat de pacifist Mient Jan Faber van het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV) er anders in stond. Hij maakte een duidelijk onderscheid tussen kernwapens en kernenergie. Kernwapens moesten de wereld uit en kerncentrales konden volgens Faber daarbij een nuttige rol spelen door het overtollig wapenuranium op te branden.

_Zijn die protesten de reden dat Nederland nog altijd maar één centrale heeft?_

Wolters schudt zijn hoofd. „Er bestaat volgens mij geen direct verband. Oorspronkelijk zouden er zes kernreactoren op het terrein komen. De optie om er nog een te bouwen voor 250 miljoen gulden verliep in de jaren 80. Ik denk dat de kernramp in Tsjernobyl een grote rol heeft gespeeld in de omslag van het politieke sentiment. We zijn sindsdien meer kolen- en gascentrales gaan bouwen.”

U noemt Tsjernobyl. In hoeverre hebben dergelijke kernrampen een rol gespeeld in de bedrijfsvoering van de centrale?

„Tsjernobyl is een goede les geweest. Er kwam daarna veel meer het besef dat ook als de centrale technisch wél veilig is, ook de bedrijfsvoering op orde moet zijn. Sinds die tijd trainen onze mensen op simulatoren in Duitsland de gewone gang van zaken en noodsituaties. En elke zogeheten wachtingenieur heeft nu een vaste vervanger.

Na Fukushima hebben we onze noodvoorzieningen tegen het licht gehouden. Zo zijn er extra aggregaten voor noodstroom bij gekomen en meer koelcapaciteit. Ook worden wij elke vier jaar gecontroleerd, en wij participeren enkele keren per jaar in visitaties elders. We wisselen verbetermogelijkheden volgens de laatste stand van de techniek uit. Die moeten dan binnen twee jaar zijn gerealiseerd. De Nederlandse kernenergiewet schrijft elke tien jaar een evaluatie van de stand van de techniek voor.”

Is er na ideologisch gemotiveerde aanslagen in het buitenland angst geweest dat Borssele daar ook mee te maken zou kunnen krijgen?

„We zijn na 9/11, Parijs en Brussel niet bang geweest, maar wel alert. Als het moet, schakelen we de reactor binnen enkele milliseconden uit.”

De afgelopen vijftig jaar zijn er 457 meldingen of storingen geweest door de kerncentrale. Wat zegt dat aantal?

„Niet zo veel. Het zijn meestal meldingen geweest van categorie INES 0: de afgelopen vijftig jaar is geen enkele keer de nucleaire veiligheid in het geding geweest. Daarbij komt dat de regels steeds strenger zijn geworden. Storingen waarover we nu een melding moeten doen, waren in 1975 nog niet meldingsplichtig.”

Duitsland gaat alle kerncentrales sluiten. Is dat een verstandig besluit?

Stellig: „Dat is zeer onverstandig. We hebben in Europa de afgelopen decennia een energiesysteem opgebouwd. Als je te snel cruciale bouwstenen eruit trekt, verlies je de balans. Ik vind het zorgelijk dat de consequenties daarvan voor de industrie nog altijd onduidelijk zijn: waar komt in de toekomst haar elektriciteit vandaan? Daarbij, in Duitsland draaien de bruinkoolcentrales volop. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?”

Nederland is positiever gaan denken over kernenergie. Hoe ervaart u die omslag?

„Tegenwoordig durven onze medewerkers op een verjaardag gewoon te vertellen dat ze op een kerncentrale werken. Dat was vroeger wel anders. Politiek, bedrijfsleven en het grote publiek hebben er weer belangstelling voor. Maar we moeten er rekening mee houden dat het sentiment zomaar weer kan omslaan.

Met name jonge mensen staan er onbevangen tegenover. Kernenergie is een deel van de oplossing voor het klimaatprobleem geworden. Voor ons is dat een enorme kans.”

Hoe dan?

„Ja, we voeren veel gesprekken met grote industrieën. Zij hebben voor hun productie een betrouwbare basislast van stroom nodig. Die kunnen zonnepanelen en windparken niet leveren door fluctuaties in het aanbod van elektriciteit. Het waait immers niet altijd genoeg en de zon schijnt evenmin altijd uitbundig. Zij tonen belangstelling voor kleine modulaire kerncentrales op locatie. Deze centrales of voldoende opslagcapaciteit kunnen die basislast leveren. En dan is het economische plaatje beslissend. Zij willen daarin een stap maken en wij hebben de expertise voor kernenergie in huis.”

Borssele krijgt er mogelijk twee reactoren van 24 terawattuur (TWh) bij. Wat vindt u daarvan?

„Borssele zou een logische keus zijn. Ons terrein is door het ministerie van Economische Zaken aangewezen als voorkeurslocatie. Feit is dat de centrales hier zouden passen. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat is in gesprek met drie leveranciers en met de regio. Zeeland staat er momenteel niet negatief in.”

Vind u de keuze voor meer kernenergie verstandig?

„We kunnen er simpelweg niet buiten. Het is niet of-of, maar en-en. Door de energietransitie hebben we straks 750 TWh per jaar nodig. Dat zijn 250 kerncentrales zoals we die nu hebben, of 250 windparken op zee. Daarnaast is stroom uit onze centrale gewoon heel goedkoop: 5 cent per kilowattuur. Dat is goedkoper dan een windpark op zee het kan leveren. Die stroom moet aan land worden gebracht en er moet een voorziening worden getroffen die het net stabiel houdt bij een fluctuerend aanbod van elektriciteit. Die kosten tellen ook mee.”

Het grote bezwaar tegen kernenergie is het langlevende kernafval. Daarin zijn ook flinke stappen gezet.

„Dat klopt. We verwerken momenteel niet alleen verrijkt uranium als splijtstof, maar ook mox, gerecyclede oude splijtstof waarin zich ook langlevend plutonium bevindt. De reactor splijt ook dat plutonium, waardoor we de hoeveel langlevend kernafval omlaag brengen. We zien ook voordeel in een zogeheten gesmoltenzoutreactor die nu in ontwikkeling is. Daarmee kunnen we nog meer kernafval verwerken. Per saldo houden we dan steeds minder kernafval over.”

De reactor draait 26 oktober vijftig jaar. Wanneer valt het doek?

„We onderzoeken nu of de centrale ook na 2034 open kan blijven. Het reactorvat is destijds gebouwd met grote toleranties. Dat kan daardoor nog wel even mee. Veel daaromheen kunnen we vervangen. Uiteindelijk is het de vraag hoe lang de reactor nog veilig en economisch rendabel meekan.”

Hoogwater

Alle gebouwen zijn berekend op meters hoogwater. Zelfs bij een overstroming zullen de systemen niet uitvallen. „Noodvoorzieningen zijn in twee- of drievoud uitgevoerd”, wijst directeur Wolters. Na een kleine 100 meter staat hij stil voor een roestvaststalen toegangshek, dat niet van wijken lijkt te weten. Via een intercom met camera meldt hij zijn gezelschap aan. Ook die barrière is geslecht. De kerncentrale gaat open.

De inrichting van het gebouw „is heel erg jaren 60”, wijst Wolters. „Daaraan is nog nooit wat veranderd. Maar door de jaren heen is de centrale wel duizend keer veiliger geworden.”

De lift zoemt naar de vierde etage. Daar wordt de eigen jas verwisseld voor een blauwe stofjas „Zo meteen moet je de oorkleppen opdoen”, waarschuwt de directeur. Het lawaai in het turbinehuis is oorverdovend. „Zie je daar die dikke roestvaststalen buizen lopen”, schreeuwt Wolters boven het geraas van de machines uit. „Daardoor stroomt verzadigde stoom van 180 graden Celsius naar de turbine. Die drijft de generator aan. Daaruit komt genoeg stroom voor 1,2 miljoen huishoudens. En dat is een grote stad.”

„Nu gaan we ons weer omkleden. Het is hier één grote verkleedpartij.” Hij krijgt gelijk. Na toestemming van de beveiliging opent Wolters een omkleedruimte. „Hier moeten we de helmen en jassen verwisselen en stoffen overschoenen aan.” Ter voorkoming van radioactieve besmetting.

Vijf, vier, drie...

Opnieuw meet een poort of de bezoekers radioactief besmet zijn. „Vijf, vier, drie, twee, één; geen besmetting geconstateerd.” Met een stap over een stalen buis is weer een hindernis genomen. Wolters: „In dit gebied is besmetting mogelijk met radioactieve deeltjes.”

Via enkele gangen gaat de route naar een stevig hek van stalen buizen. Wolters vraagt toegang. Het hek opent zich. Een zware stalen deur geeft toegang tot een luchtsluis. „In de reactorruimte heerst onderdruk, waardoor eventuele vrijkomende radioactieve deeltjes niet naar buiten kunnen ontsnappen.” Een loeiende sirene begeleidt het opengaan van de andere deur van de sluis.

De bolvormige reactorruimte zelf oogt erg clean. Overal lopen kabels. Zware ventilatoren houden de ruimte op kamertemperatuur en onderdruk. Vier enorme blauwe tanks steken door een aantal verdiepingen heen. „Daarin zit water dat we in noodgevallen kunnen gebruiken om de reactorstaven te koelen”, legt Wolters uit. „Dit is een ontwerp uit de jaren 60, maar alles functioneert nog steeds vrijwel probleemloos.”

Hij wijst op een stalen kast aan de wand met een gaasachtige constructie. „Daarmee vangen we waterstofgas weg. Sinds de ramp bij Fukushima in 2011 zijn ze verplicht in kerncentrales. Bij ons hangen ze al tientallen jaren.”

Wolters gaat voorop een betonnen trap op. Vanuit de hoogte is de opslag van gebruikte splijtstofstaven te bekijken. Diep onder water staan ze, gekoeld bewaard in stalen rekken. Omhuld door een blauwige gloed. „Dat water houdt ook de straling effectief tegen.” Wolters pakt zijn dosimeter, een deeltjesteller, erbij. Die toont, net als aan het begin van de rondleiding, een geruststellende waarde van 0,01.

Waszak

Veiligheid gaat in de centrale voor alles. Op de terugweg moeten de stofjas en de overschoenen in een waszak. „Die wassen we in het gebouw, zodat we voorkomen dat via de was radioactief besmette kleding buiten het gebouw terechtkomt.”

In geval van nood kunnen alle deuren en hekken hermetisch worden gesloten, vertelt Wolters. „Niemand kan er dan in of uit. Slechts met een speciale code die buiten de centrale wordt bewaard, kunnen de deuren weer worden ontgrendeld. Gelukkig is dat nog nooit nodig geweest.”

In de lift hangt een voorschrift hoe medewerkers moeten handelen bij alarm. Wolters: „Die alarmsignalen testen we elke maandag. Voor het geval dat. We hopen ze nooit echt nodig te hebben.”