In beide gevallen gaat het om punten in het vrijdag gepresenteerde concept-verkiezingsprogramma die niet in de versie voor de verkiezingen van 2021 stonden.

Met het loslaten van de levensvatbaarheidsgrens voor abortus volgt D66 de onderzoekers die de recentste evaluatie van de abortuswet uitvoerden. Zij raadden aan „het koppelen van de levensvatbaarheidsgrens aan de medisch-technische ontwikkelingen” los te laten, bijvoorbeeld door een grens van 24 weken in de wet op te nemen. Jarenlang werd die termijn gezien als de grens van levensvatbaarheid, maar inmiddels zijn er voorbeelden van baby’s die een nog vroegere geboorte overleefden.

Terugkerend punt is dat D66 abortus uit het Wetboek van Strafrecht wil. Verder is het voor de partij niet genoeg dat de Tweede Kamer ermee heeft ingestemd dat de abortuspil bij de huisarts verkrijgbaar wordt. In het nieuwe programma staat dat de abortuspil bij de verloskundige te krijgen moet zijn.

Ook op andere terreinen zijn standpunten te vinden die niet in het vorige programma stonden. Het gaat onder meer op een verbod voor scholen om leerlingen of ouders een identiteitsverklaring te vragen, het aanpassen van de geslachtsregistratie zonder tussenkomst van een rechter of psycholoog en een wettelijk transitieverlof voor transgenders.

Uitbreiding Kamer

Nieuw is ook dat de partij de Tweede Kamer wil uitbreiden van de huidige 150 naar minimaal 260 zetels. Volt en de ChristenUnie kwamen recent met het voorstel het aantal zetels te verhogen naar 250.

Nieuw ten opzichte van het vorige programma is ook dat D66 wil dat Nederland voldoet aan de NAVO-norm, die inhoudt dat iedere lidstaat minimaal 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) aan defensie uitgeeft.

Opvallend is dat Israël dit keer niet ter sprake komt. Eerder stond opgenomen dat D66 voorstander is van een tweestatenoplossing.

Over kernenergie schrijft D66 dat het duur en niet hernieuwbaar is en voor gevaarlijk afval zorgt. „Tegelijkertijd levert het veel CO2-vrije energie met weinig ruimtegebruik.” De partij wil doorgaan met de voorbereidingen voor de bouw van twee nieuwe centrales. In het vorige programma stond dat Nederland geen subsidies moet geven voor kerncentrales.

Klimaatbonus

Een in het oog springend voorstel op klimaatgebied is om elke Nederlander jaarlijks een klimaatbonus van 250 euro te geven. „Dit is een vast bedrag dat iedereen jaarlijks krijgt, om de hogere lasten op vervuiling te compenseren.” Daarnaast is er het idee voor een klimaatticket. Daarmee kan iedereen voor „een vaste lage prijs” buiten te spits met het openbaar vervoer reizen.

De partij wil „een eerlijker belastingstelsel dat werk beloont en vervuilers laat betalen”. De belasting voor lage en middeninkomens wordt wat de democraten betreft verlaagd. Verder wil D66 het minimumloon en de uitkeringen „flink verhogen”, de toeslagen afschaffen en „een nieuwe start” maken met de invoering van een basisbedrag voor iedere volwassene. Dat basisbedrag is een „verzilverbare heffingskorting” die met de belasting wordt verrekend. Bij geen of te lage inkomsten wordt er een bedrag uitgekeerd. Een basisinkomen wil lijsttrekker Rob Jetten het niet noemen. „Het is nog geen volledig inkomen, dus wij noemen het zelf een basisbedrag”, zei hij bij de presentatie van het verkiezingsprogramma.

Aanscherping

De liberalen willen dat Nederland in 2040 klimaatneutraal is. Dat is een flinke aanscherping van de ambitie van het huidige demissionaire kabinet om in 2050 de uitstoot van broeikasgassen per saldo naar nul teruggebracht te hebben. De partij van Jetten wil alle subsidies op fossiele energie afbouwen.

Mensen die starten op de arbeidsmarkt moeten van de overheid een persoonlijk leerbudget meekrijgen, vindt D66. Verder moeten alle studenten studiefinanciering krijgen.

Kandidatenlijst

De kandidatenlijst van de partij is inmiddels definitief. Leden brachten een flink aantal wijzigingen aan. Zittend Kamerlid Wieke Paulusma steeg de veertiende naar de zevende plek; Tjeerd de Groot van twaalf naar tien. Onder meer de nieuwkomers Ilana Rooderkerk (van drie naar zes), Mpanzu Bamenga (van zes naar negen) en de zittende parlementariërs Hanneke van der Werf (van zeven naar acht) en Salima Belhaj (van tien naar dertien) daalden op de lijst.