De verwachtingen waren hooggespannen. Het kabinet is uitgeregeerd en diende een begroting in waarin weinig nieuwe plannen staan. Coalitieafspraken gelden niet meer. Het is bovendien verkiezingstijd: een periode waarin partijen zich nog meer dan anders gedrongen voelen de aandacht op hún voorstellen te richten. Ruim baan dus voor de Tweede Kamer om de begroting te verbouwen.

Afgelopen weekend maakten partijen alvast bekend voor welke aanpassingen van de Miljoenennota ze zich inzetten. Zo willen GroenLinks-PvdA en de ChristenUnie het minimumloon verhogen naar 14 euro per uur. Ook willen deze partijen voorkomen dat de prijzen bij de NS en regionale vervoerders volgend jaar omhoog gaan.

D66 kwam met een eigen voorstel om de arbeidskorting volgend jaar verder te verhogen. De VVD wil er, net als veel andere rechtse partijen, een stokje voor steken dat per 1 januari de benzineprijs met 20 eurocent stijgt. Het CDA zet zich in voor een lagere energiebelasting en vraagt om meer geld voor het openbaar vervoer in de regio. Het Kamerlid Omtzigt pleit samen met de SGP voor maatregelen om de onevenredig hoge belastingdruk voor eenverdieners aan te pakken.

Tijdens de beschouwingen zette VVD-fractievoorzitter Hermans een eerste helder uitgangspunt neer. Nee, de VVD is niet op voorhand tegen elk voorstel dat vanuit de Kamer is gedaan om de begroting te verbouwen. Maar wat de liberalen betreft neemt de Kamer alleen maatregelen die betrekking hebben op begrotingsjaar 2024 en niet voor de jaren daarna.

„Ik vind dat fundamentele keuzes gemaakt moeten worden door een nieuw kabinet, nadat de kiezer op 22 november gesproken heeft”, zei Hermans. Alleen al om deze reden lijkt het uitgesloten dat de VVD het minimumloonvoorstel steunt, hoewel de partij in haar verkiezingsprogramma heeft opgenomen dat het wettelijk minimum omhoog moet.

Draadje

Voor het CDA geldt hetzelfde. „Als je aan één draadje gaat trekken, dan schuift er heel veel mee”, oordeelde CDA-lijsttrekker Bontenbal over het linkse pleidooi om het minimumloon verder te verhogen. De christendemocraten vinden dat er een samenhangend pakket nodig is in antwoord op het bestaanszekerheidsvraagstuk, maar willen dat aan een volgend kabinet overlaten.

Het contrast met GL-Kamerlid Klaver is groot. De politicus, die ook namens de PvdA het woord voerde, is er fel op gebrand om, als eerste, het minimumloon te verhogen. Met de bezwaren van VVD en CDA heeft hij niet zoveel op. „Als wij hier zeggen dat iets kan, dan is bijna alles mogelijk. Alleen, de vraag is: zijn we bereid om de consequenties van onze keuzes te dragen?” stelde Klaver.

Na de eerste dag Politieke Beschouwingen kan vooralsnog dus alleen het voorstel om volgend jaar de accijnsverhoging tegen te houden op een meerderheid rekenen.

Over alle andere plannen zullen de partijen achter de schermen met elkaar in overleg gaan. Als de Kamer een bestaanszekerheidsdeal wil sluiten, met daarin bijvoorbeeld een hoger minimumloon en een lagere energierekening, zal het tot een uitruil moeten komen tussen voorstellen van de ene en de andere partij. Daar komt de uitdaging nog bij om overeenstemming te bereiken over ingrepen waarmee het totaalpakket betaald moet worden. Het zou zelfs kunnen dat de partijen daarover blijven onderhandelen tot vlak voor het verkiezingsreces dat op 27 oktober begint.