Een verrassing, afgelopen weekend tijdens de G20-top in India. Daar spraken de Verenigde Staten, de Europese Unie, India en Saudi-Arabië af dat ze nauwer gaan samenwerken. Er moeten havens en spoorlijnen komen die India en de EU via Saudi-Arabië aan elkaar verbinden. Onderdeel van deze „economische corridor” is ook een pijplijn voor waterstof en grote elektriciteitsverbindingen.

Volgens de Amerikaanse president Joe Biden biedt deze samenwerking „eindeloze kansen” voor de deelnemende landen. En niet in het minst voor zijn eigen land. De VS lijken vanwege hun ligging een buitenbeentje in de doorgaande verbinding tussen India, Saudi-Arabië en de EU, maar er is Biden veel aan gelegen om de relatie met de Golfstaten goed te houden.

Die relatie blijft niet vanzelf goed, want er wordt al jaren aan de Golfstaten getrokken. Niet helemaal toevallig komt de aankondiging van de corridor kort na het nieuws dat Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten óók een uitnodiging hebben gekregen om lid te worden van de zogeheten Brics-landen. Dat is een samenwerkingsverband van oorspronkelijk Brazilië, Rusland, India en China. Later kwam Zuid-Afrika erbij. Eind augustus werd voor het eerst een groep van zes landen uitgenodigd om lid te worden. Drie van deze zes bevinden zich aan weerszijden van de Perzische Golf: Iran, Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Op termijn heeft deze uitdijende Brics-groep grote plannen, onder meer voor een eigen munt die de kracht van de dollar moet doorbreken.

Unipolair

Politiek analisten wijzen er al jaren op dat dit soort verschijnselen een teken zijn dat de unipolaire wereld met de Verenigde Staten aan het hoofd definitief aan het veranderen is in een multipolaire wereld, waarin diverse machtsblokken hun invloed proberen te behouden en uit te breiden.

Die machtsblokken zijn in principe tegengesteld aan elkaar. De Verenigde Staten kunnen niet door één deur met de belangrijkste spelers van Brics, namelijk China en Rusland.

Toch is er aan de randen wel degelijk sprake van overlap. Dat is te zien aan de positie van de Golfstaten. Die zitten aan de ene kant nog helemaal in het Amerikaanse kamp (denk aan militaire verdragen en welwillendheid ten opzichte van de Abrahamakkoorden) maar tegelijk staan ze open voor andere invloeden (wat bijvoorbeeld blijkt uit grote investeringen met China en het niet willen veroordelen van de oorlog in Oekraïne).

Blok

Voor deze landen geldt niet zozeer dat ze meegaan in een multipolaire wereldorde waarin je wordt geacht te kiezen voor één bepaald blok, maar eerder dat ze denken in termen van gelegenheidscoalities. Politieke waarden staan daarbij niet per se op de eerste plaats; praktisch nut wel.

Dat geldt niet alleen voor de Golfstaten, maar ook voor India. Dat land doet mee met de nieuwe corridor naar het Westen, maar is óók een prominent Brics-land.

Hoe graag de Verenigde Staten het ook zouden willen, deze landen gaan niet meer kiezen voor één partner. Ze maken graag gebruik van moderne westerse wapens, en investeren met overtuiging in een goede relatie met de Verenigde Staten, maar ze slaan de ogen niet langer neer wanneer Peking of Moskou naar hen lonken.