Het was een verleidelijk aanbod waar duizenden moordenaars, verkrachters en dieven geen nee tegen konden zeggen. De Russische regering zette voor het Wagnerhuurlingenleger het licht op groen om soldaten in gevangenissen en strafkampen te werven. Het voorstel: zes maanden vechten in Oekraïne. Als ze dan nog in leven zijn, gaan ze weer als vrije burgers naar Rusland.

Steeds meer van deze ex-geïnterneerden keren naar huis terug nu de zes maanden erop zitten. En regelmatig zijn er berichten dat ze weer misdaden begaan. Begin augustus kwam Igor S. uit de deelrepubliek Karelië in het nieuws. Na zijn terugkeer in zijn dorp doodde hij met een strijdmakker zes inwoners. De slachtoffers zouden met messen zijn omgebracht. Om de sporen uit te wissen waren de woningen van de slachtoffers in brand gestoken.

Lokale media meldden dat Igor S. en zijn maat in dronken toestand de moorden hebben gepleegd. Igor S. was vorig jaar in een strafkolonie gerekruteerd. Afgelopen voorjaar was hij na een halfjaar aan het front naar huis teruggekeerd.

Tienduizenden misdadigers zijn inmiddels op vrije voeten gesteld. Als ze de zes maanden overleven, kunnen ze weer gaan. Naar schatting tussen de 50.000 en 70.000 gevangenen kozen voor het Wagnerleger. Van hen hebben er 32.000 gratie ontvangen.

Getraumatiseerd

De Russische burgerij is op zijn zachtst gezegd niet blij met de terugkeer van de voormalige criminelen. Met name vrouwen die hun mannen wegens seksueel of huiselijk geweld hadden aangegeven, vrezen voor hun terugkeer. „We hebben veel meldingen van mensen gekregen die angstig zijn, en dat uit alle regio’s”, zei eind vorige week Alena Popova, een Russische vrouwenactiviste tegen de Britse krant The Guardian. „De vrouwen weten dat de politie niets doet als ze door hun partners weer worden geslagen. Die mannen worden nu als helden gezien en niet meer als verkrachters of moordenaars.”

Het Britse dagblad maakte melding van een misdrijf in Siberië dat in 2020 landelijk de aandacht trok. Een man bracht indertijd zijn ex-vriendin om het leven nadat zij eerst urenlang was gemarteld. Onderzoekers stelden 111 verwondingen aan het lichaam vast. In 2022 werd de man, Vladislav K, tot zeventien jaar celstraf veroordeeld.

Enkele maanden later zag de moeder van de gedode vrouw beelden op een anoniem account waarop K. was te zien. Er stond bij: „K. is vrij en vecht in Oekraïne.” K. behoorde volgens onderzoek van The Guardian tot de gerekruteerde gevangenen en leeft waarschijnlijk nog. Waar hij op dit moment verblijft is niet bekend. De familie is echter bang dat K. zal terugkeren en wraak zal nemen.

Commentaar van Popova: „Ze keren terug naar een situatie waarin zij nu de regels bepalen. Ze zijn enorm getraumatiseerd, niemand werkt met ze samen om ze te socialiseren. Ik voorzie een golf van moord, verkrachting en huiselijk geweld.”

Bijl en mestvork

De Russische overheid typeert de Wagnerstrijders die terugkeren als helden. Dat nabestaanden in angst leven omdat ze eerder in de rechtszaal tegen de moordenaars getuigden, lijkt het Kremlin niet te deren. De autoriteiten hebben van iedere misdadiger die aan het front in Oekraïne heeft gevochten, het strafblad volledig gewist, alsof er nooit iets is voorgevallen.

De opmerking van Popova dat de politie niets zal doen, omdat deze mannen nu worden gezien als helden, is niet uit de lucht gegrepen. Eerder dit jaar kwam Iwan Rossomahin vrij. Voor de moord op een vrouw in zijn woonplaats Novy Burets was hij tot veertien jaar strafkamp veroordeeld. Rossomahin sloot zich aan bij Wagner, kwam vrij en keerde terug naar Novy Burets. Hij was voortdurend dronken en liep met een bijl en een mestvork door het dorp.

De inwoners voelden zich niet veilig en deden hun beklag bij de politie. Die beloofde Rossomahin 24 uur per dag te schaduwen. Twee dagen later vond er weer een moord plaats. Het zou het werk van Rossomahin zijn. De agenten hadden hem niet zoals ze hadden beloofd in de gaten gehouden.