De verkiezingen vormen de „grootste logistieke operatie sinds het begin van de oorlog”, zegt Valenzuela. Hij was al betrokken bij de voorbereiding van verkiezingen in veertien landen, zoals Oost-Timor, Haïti en Cambodja. „Alles is op schema”, vertelde hij in interviews in verschillende internationale kranten over de situatie in Irak. „Het was een heel strakke planning, maar tot nu toe hebben we geen uitglijders gemaakt.”

Vanuit het VN-hoofdkantoor in New York is Valenzuela’s werk steeds nauwlettend gevolgd, onder anderen door secretaris-generaal Kofi Annan. „Wat ons betreft zijn de technische voorbereidingen afgerond”, zei Annan tegenover de pers. „We hebben alles gedaan om de verkiezingen mogelijk te maken”, aldus de VN-topman.

De Verenigde Naties hebben vanaf de inval in maart 2003 een tweeslachtige houding ten opzichte van Irak aangenomen. Enerzijds voelt de organisatie een verplichting tegenover het land, onder meer omdat de resoluties in de Veiligheidsraad oproepen tot een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Anderzijds hebben de VN weinig zin om de lastige klusjes voor de Amerikanen op te knappen. De volkerenorganisatie was niet nodig voor de invasie, dus ook niet voor de opbouw, zo is de redenering.

Maar de belangrijkste reden waarom de VN zich in Irak niet thuis voelen, is het geweld. In augustus 2003, zes maanden na de inval, kwamen bij een aanslag 22 VN-medewerkers om het leven, onder wie de speciale gezant Sergio Vieira de Mello. Het team van verkiezingsondersteuners dat momenteel in het land werkt, is daarom beperkt tot twintig.

Eerder bleek al dat ook het aantal internationale verkiezingswaarnemers beperkt blijft tot enkele tientallen. In vergelijking met de 12.000 die op 26 december bij de verkiezingen in Oekraïne waren, is dat verschil wel erg groot.

Het geweld neemt steeds meer toe naarmate de verkiezingsdag nadert. De opstandelingen hebben immers gerichte aanslagen op politici, politieagenten en stemlokalen aangekondigd. Deze week zijn ook bommen bij stembureaus ontdekt.

De Iraakse interim-premier Allawi heeft al toegegeven dat het niet mogelijk zal zijn in alle delen van het land te stemmen. Vooral in de soennitische driehoek ten noorden en westen van de hoofdstad Bagdad is alleen al de registratie van kiezers een moeilijke kwestie.

De dreiging maakt de situatie er niet makkelijker op, geeft Valenzuela toe. „De toename van geweld was voorspeld. Het is geen verrassing. Maar als er iets enorm verschrikkelijks gebeurt waardoor de voorbereidingen van de verkiezingen onmogelijk worden gemaakt, zou dat de verkiezingen wel in gevaar brengen.”

Er is sprake van een „georganiseerde intimidatie” van de kiezers. „Dat heeft zeker zijn weerslag op de opkomst. Het is daarom belangrijk dat zo veel mogelijk kiezers gaan stemmen”, aldus de Colombiaanse VN-diplomaat.

Vanwege het geweld pleitte een van Annans naaste adviseurs over Irak, Lakhdar Brahimi, daarom onlangs nog voor uitstel van de verkiezingen. Ook Annan zelf zei enkele maanden geleden nog dat de uitslag alleen geloofwaardig zal zijn als de veiligheidssituatie verbetert. „Verkiezingen zijn niet geloofwaardig als de veiligheidssituatie blijft zoals zij nu is”, aldus Annan in een tv-interview met de BBC.

Het VN-standpunt lijkt echter radicaal te zijn veranderd. „Wij zijn trots dat we de Iraakse kiescommissie mochten adviseren”, aldus de speciale Midden-Oostengezant van de VN, Ashraf Qazi.

Ook Valenzuela zegt dat het geweld de geldigheid van de verkiezingen niet tenietdoet. „De omstandigheden zijn verre van ideaal. Maar als de veiligheidsmaatregelen werken, is er een goede kans dat de verkiezingen succesvol zijn en dat ze als legitiem worden aanvaard”, aldus Valenzuela. „Geweld maakt de verkiezingen niet noodzakelijkerwijs ongeldig.”

Van de Iraakse kiescommissie hebben ten minste acht mensen al door gericht geweld de dood gevonden. De VN-expert is daarom verbaasd dat „niet veel meer” van zijn eigen medewerkers het hebben laten afweten. „De intimidatie door de aanslagen is erg hoog.”

Annan heeft zich er ook sterk voor gemaakt dat de verkiezingen „zo inclusief mogelijk” zijn. Hij wil dus dat zoveel mogelijk mensen de kans krijgen naar het stemhokje te komen en een vakje rood maken. „Irak heeft een regering met een zo breed mogelijke basis nodig voor een succesvolle overgang”, aldus Annan.

Het aantal kiezers dat zondag in Irak bij de stemhokjes wordt verwacht, ligt rond de 12 miljoen. Net als in oktober in Afghanistan krijgt ook in Irak de kiezer een lik met paarse onuitwisbare inkt op zijn vinger, om te voorkomen dat hij bij het volgende stemhokje een tweede stem uitbrengt. De inkt zou pas na enkele dagen verdwijnen.

Op de verkiezingsdag in Afghanistan bleek op sommige plaatsen inkt te zijn gebruikt die makkelijk af te wassen was. Dat zal in Irak niet gebeuren, verzekert Valenzuela. „Ik heb het zelf geprobeerd. Ik kan je verzekeren dat je het er niet vanaf krijgt.”