Alleen al vanwege zijn naamsbekendheid zal de lijsttrekker van PvdA/GroenLinks, eurocommissaris Frans Timmermans, een stempel zetten op de campagne.
In zijn lange, politieke loopbaan heeft Timmermans van zijn hart nog nooit een moordkuil gemaakt. Ook donderdag was hij openhartig over de vraag wat hem als 62-jarige in Nederland brengt: hij wil premier worden. Werden vorige lijsttrekkers van PvdA of GroenLinks bij het etaleren van die ambitie vaak wat merkwaardig aangekeken; Timmermans lijkt zeker een kanshebber. Bijna 80 procent van de kiezers kent zijn naam, zo bleek donderdag uit onderzoek van I&O Research.
Ten opzichte van Ahmed Aboutaleb en Marjolein Moorman, de twee andere kandidaat-lijsttrekkers die werden genoemd, heeft hij overduidelijk de beste papieren. Aboutaleb heeft als burgemeester van Rotterdam voor veel GroenLinks-kiezers een te law-and-order-achtige uitstraling. Moorman heeft als Amsterdams wethouder een te lage naamsbekendheid in de landspolitiek om electoraal succesvol te kunnen zijn.
Ten opzichte van D66 kan Timmermans in de campagne van meet af aan een cruciale voorsprong nemen. D66 probeert met klimaatminister Rob Jetten ook een ‘klimaatdrammer’ naar voren te schuiven, maar door de vroege val van Rutte IV heeft hij nog maar weinig tastbare resultaten geboekt. Met Timmermans als premierskandidaat zal PvdA/GL bovendien veel aantrekkelijker zijn dan D66 voor de twijfelende linkse kiezers van PvdD en Volt.
Koersdiscussie
Nog niet zo lang geleden, in 2012, leek Timmermans zich al op te werpen als de nieuwe leider van de PvdA. Het was in de nadagen van Job Cohen als partijleider. De populaire oud-burgemeester van Amsterdam had de oversteek gemaakt naar Den Haag, verloor de Kamerverkiezingen van 2010 nipt van Mark Rutte en belandde als oppositieleider vervolgens in een onmogelijke spagaat.
Als het ging om het bezuinigingsbeleid van Rutte I bood hij namens de PvdA stevig weerwerk. Maar als dat gedoogkabinet steun zocht voor haar EU- en buitenlandbeleid (reddingsplan Griekenland, militaire missies) toonde de PvdA zich steevast een bondgenoot. Dat riep de vraag op: wat wil de partij?
In een interview in Trouw leken Cohen en partijvoorzitter Spekman te willen voorsorteren op een nieuwe, meer linksere en licht-populistische koers, maar uitgerekend toen stond Timmermans op. In een interne mail haalde hij stevig uit: Cohen en Spekman waren zijns inziens totaal op de verkeerde weg. „Mijn partij moet zich richten op een nieuw verbond tussen de oudste en de jongste generaties”, schreef Timmermans.
Met die oudste generatie zat het volgens hem nog wel goed, de jongste was de PvdA zijns inziens kwijt. Zijn recept: de PvdA moest gaan voor een solidair Nederland, een duurzaam Nederland, een land waar iedereen zich naar eigen inzicht zou kunnen ontplooien, „maar ook een land waar mensen iets voor elkaar overhebben”.
De mail lekte uit, Cohen vertrok via de zijdeur en de toekomst leek open te liggen voor Timmermans als nieuwe leider. Het liep anders. De Limburger oordeelde dat zijn intenties om de mail te versturen voorwerp geworden waren van discussie. Hij onttrok zich aan de leiderschapsstrijd. Na een kort ministerschap (Buitenlandse Zaken) in Rutte II trok hij als eurocommissaris Europa in. Het zou een verblijf worden van ruim negen jaar. Nu meldt hij zich alsnog in het Haagse als de kopman van links Nederland.
In zijn eerste eurotermijn, van 2014 tot 2019, had Timmermans de thema’s betere regelgeving en rechtsstatelijkheid in zijn pakket. Mede vanwege zijn talenkennis verwierf hij destijds ook al snel de reputatie de diplomaat van de Europese Commissie te zijn. Zo had hij bemoeienis met de EU-Turkijedeal, de overeenkomst waarmee Europa grip wilde krijgen op de instroom van Syrische oorlogsvluchtelingen.
Nadat de prestigieuze post van voorzitter van de Europese Commissie op de valreep aan zijn neus voorbijging –Ursula von der Leyen troefde Timmermans af– volgde een tweede Eurocommissariaat, met dit keer een topzware portefeuille: de Green Deal. Een imponerend pakket groene wetten ging onder Timmermans’ leiding door de commissies en het Europarlement, met als meest bekendste en meest recentste voorbeeld de Natuurherstelwet, zij het dat die mede onder druk van de Europese christendemocraten op de valreep nog fors werd afgezwakt.
Met Timmermans aan het roer won de PvdA in 2019 met overmacht de Europese verkiezingen van VVD en CDA. In de coulissen staat het campagneteam dat hem daarbij hielp ongetwijfeld al paraat; klaar om opnieuw een foutloze strategie uit te stippelen.
Klimaatverandering
Is de campagne dan al een gelopen race? Zeker niet. Nog maar 16 procent van de kiezers heeft zijn keus bepaald, bleek donderdag uit een peiling van I&O Research. Het is bovendien nog maar de vraag of het Timmermans zal lukken de verkiezingen te laten draaien om zijn favoriete onderwerp: klimaatverandering. Voor het gros van de kiezers staan immigratie en asiel vooralsnog op één.
Voor BBB is de komst van Timmermans een ideale kans om te hameren op dezelfde speerpunten als bij de Statenverkiezingen: de EU-stikstof- en klimaatwetten zetten Nederland op slot en bedreigen de leefbaarheid van het platteland. Van der Plas en Wilders zullen Timmermans wegzetten als een doorgedraaide klimaatpaus en een typische vertegenwoordiger van de Brusselse eurocratie.
Hoe de confrontatie tussen Timmermans en VVD-lijsttrekker Yeşilgöz zal uitpakken, is ook nog maar de vraag. De VVD zal zeker proberen de krachtmeting tussen beiden weg te zetten als die tussen het veelbelovende, vrouwelijke talent versus ”Yesterday’s Man”.
Voorlopig begint ook Timmermans, net als iedere andere lijsttrekker met nul zetels. Dat alles neemt echter niet weg dat PvdA en GroenLinks met hem aan het roer voor het eerst sinds jaren weer kunnen dromen van de macht.
