Wie op zondagmiddag de Grote Kerk in het centrum van Den Haag wil bezoeken, stuit geregeld op een dichte deur. En als de kerk wél open is, is dat meestal voor een (besloten) evenement of betaalde rondleiding. Dat kan ook anders, dacht ds. E.K. Foppen, predikant van de protestantse gemeente in Den Haag (Bethlehemkerk). Hij nam het initiatief om deze zomer drie middagdiensten te houden in de Grote Kerk.

Het historische kerkgebouw werd in de jaren tachtig vanwege de samenvoeging van wijkgemeenten aan de eredienst onttrokken, vertelt ds. Foppen. Sindsdien is het een evenementenlocatie, die wordt geëxploiteerd door een stichting. Alleen op kerstavond en paaszondag heeft er een kerkdienst plaats, terwijl er ook jaarlijks een interreligieuze viering rond Prinsjesdag wordt gehouden.

In 2021, tijdens de coronacrisis, gebruikte de gemeente van de Bethlehemkerk de Grote Kerk eenmalig tijdens haar startzondag in augustus. Reden: met de vereiste 1,5 meter afstand kon de Grote Kerk meer mensen herbergen. Ds. Foppen: „Dat gaf een enorme dynamiek. Je zag dat veel voorbijgangers de kerk even inliepen, ook tijdens de viering.”

Het riep bij de predikant, lid van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), de vraag op: zou het mogelijk zijn de kerk een aantal zomerzondagen open te stellen, terwijl er dan ook een dienst is? „In de kerken in het centrum van Den Haag wordt alleen een ochtenddienst gehouden, op een moment dat je slechts veegwagens op straat ziet. Als de stad eenmaal ontwaakt is, zijn de kerken dicht. Dat is jammer.”

Muzikaal moment

Bij wijze van proef heeft de gemeente van de Bethlehemkerk deze zomer drie middagdiensten naar de Grote Kerk verplaatst. De eerste was op 18 juni. Vanaf 14.00 uur was de kerk open en om 15.30 uur was er een muzikaal intermezzo van een halfuur. Om 16.30 uur begon de middagdienst. Tijdens deze „klassieke” dienst liepen verscheidene mensen zomaar even de kerk binnen. „We zaten in een soort halve cirkel in het midden. Ik heb er geen last van als daar wat mensen omheen lopen. Intussen ervaren die bezoekers: de kerk is niet alleen iets van vroeger, er is ook nu een levende gemeente.”

Ds. Foppen preekte over ”Mens waar ben je?”, naar aanleiding van Genesis 3. Zondag gaat ds. T.L.J. Bos, missionair predikant van de Bethlehemkerk, in op de vraag van God aan Kaïn, nadat hij Abel heeft gedood: ”Waar is uw broeder?” Eind augustus is de derde middagdienst in de Grote Kerk, opnieuw gecombineerd met de startzondag.

Na de zomer wordt de proef geëvalueerd, onder meer met de algemene kerkenraad van de plaatselijke protestantse gemeente. Ds. Foppen hoopt dat het initiatief een vervolg krijgt. „De diaconale presentie in Den Haag is heel sterk. Met de liturgische en verkondigende functie van de gemeente kunnen we meer doen dan nu gebeurt. Wat zou het mooi zijn als de Grote Kerk bijvoorbeeld van mei tot en met augustus elke zondagmiddag open is, terwijl daar dan ook een dienst plaatsheeft. Zo kunnen we getuigend, zingend en biddend aanwezig zijn in het hart van de stad.”

Margarethakerk Norg

Aan de Brink in het Drentse dorpje Norg staat de eeuwenoude Romaanse Margarethakerk. De plaatselijke gemeente, onderdeel van de PKN, houdt hier eens per maand op zondagochtend een kerkdienst. „Tijdens de coronaperiode werden er geen diensten gehouden en daarna kwam het kerkbezoek in eerste instantie langzaam weer op gang. De bejaarde kerkenraad wilde daarom de kerk sluiten en de gemeente opheffen”, vertelt kerkganger Wytzia Raspe, die schrok van dit bericht.

„We hebben hier een geschiedenis van tien eeuwen christendom en dit is de enige kerk in het dorp. Ik zou het heel erg vinden als die bijvoorbeeld een evenementenhal zou worden”, schreef ze vorig jaar in de plaatselijke krant. „Inmiddels is besloten dit jaar iedere maand een kerkdienst te organiseren en is de kerk op die zondag weer goed gevuld.”

Van een van de ouderlingen kreeg Raspe de vraag of ze suggesties had voor de invulling van een maandelijkse ochtenddienst. Ze kwam toen met het idee een zangdienst te houden en wilde daarvoor ds. K.H. Bogerd, predikant van de hervormde gemeente in Wouterswoude, benaderen. „Ik bezoek geregeld de diensten van de hervormde gemeente in Een. Ds. Bogerd gaat daar weleens voor en ik wist dat hij ook zanger is. Toen ik hem belde, was hij meteen enthousiast, alleen was hij niet op zondagochtend beschikbaar. Daarom hebben we komende zondag een avondzangdienst. Dat is uniek. Ik denk dat het decennia geleden is dat in Norg een avonddienst werd gehouden.”

Laagdrempelig

Ds. Bogerd zal preken over ”De Heere is mijn Herder”. Aan de dienst werkt ook organist Andries Bogerd mee, zoon van de predikant. Op de liturgie staan diverse psalmen en geestelijke liederen. „Aan het eind zingen we ”U zij de glorie”. Dat was een wens van mij. Drie jaar geleden is mijn vader vanuit de kerk in Norg begraven. Vanwege de coronaregels mochten we niet zingen. Toen we de kerk uit gingen, speelden orgel en trompet dit lied. Ik vind het mooi om komende zondag alsnog ”U zij de glorie” te zingen.”

In een paginagroot artikel in de Norger Courant vroeg Raspe recent aandacht voor de avondzangdienst. „Als u compleet onbekend bent met een kerk, dan is het een laagdrempelige manier om onze mooie kerk eens van binnen te zien en lekker te genieten van de muziek en zo kennis te maken met Nederlands religieus cultureel erfgoed”, schrijft Raspe onder meer.

Ook informeerde ze kerkelijke gemeenten in de regio over het initiatief. „In de omgeving van Norg worden, behalve in Een, geen avonddiensten gehouden, dus we concurreren niet met andere diensten. Ik hoop dat er ook vanuit andere plaatsen belangstelling is. Als de kerk zondagavond redelijk gevuld is, zijn we zeker van plan om dit vaker te gaan doen.”