Als een moderne lezer in het lesboek ”Namen en Feiten” in de passage over Cham, de zoon van Noach, een rechtvaardiging leest voor de slavernij, is dat onterecht, zegt Driestarbestuurder Jan Kloosterman. „Wij leren geen Cham-theorie.”
Kloosterman reageert op artikelen die dezer dagen verschenen in het Nederlands Dagblad, het Reformatorisch Dagblad en Trouw. Die gingen over de manier waarop in kinderbijbels en ook in het boekje ”Namen en Feiten”, een door Driestar Educatief mede ontwikkelde en op basisscholen gebruikte lesmethode, gesproken wordt over de in Genesis 9 en 10 genoemde vloek over Cham en zijn zoon Kanaän. En ook over de mate waarin deze boeken een verband leggen met de latere slavernij van zwarte, Afrikaanse mensen, en die slavernij daardoor tot op zekere hoogte rechtvaardigen.
Zoiets gebeurt in ”Namen en Feiten” niet?
„Zeker niet. In diverse perspublicaties worden verbanden gelegd die in dit lesboek voor de opleiding van docenten beslist niet te vinden zijn. In ”Namen en Feiten” worden enkele Bijbelteksten langsgelopen; daarover worden vragen gesteld en antwoorden gegeven. We helpen docenten en basisschoolleerlingen in feite met begrijpend lezen. Als sommige kranten dan schrijven dat wij onze docenten „een giftige theorie laten vertellen over Cham en zijn nageslacht”, zitten die er helemaal naast. Van die beschuldiging nemen we afstand.”
Wie schrijft over de vloek over Cham, over dat zijn nageslacht andere volken als knechten zal dienen en wie tevens aangeeft dat dit nageslacht vooral is gaan wonen in Afrika en Azië, roept in onze tijd misschien wél gemakkelijk associaties op met de slavernij in de 17e, 18e en 19e eeuw.
„Mensen kunnen, als ze in onze tijd een boekje lezen dat vijftig jaar geleden, dus in een andere tijd geschreven is, bepaalde associaties krijgen. Maar ze kunnen ook weten dat dit in dit geval geheel onterecht is. Heel het boekje ”Namen en Feiten” staat in het raamwerk van ”God liefhebben boven alles en je naaste als jezelf”. Het is veel logischer de passages over Cham in díé context te lezen dan er een modern frame overheen te leggen.
Wat dan weer niet wegneemt dat je als schoolbestuurder of onderwijsman bereid moet zijn om, áls bepaalde passages verkeerde associaties oproepen –hoe onterecht ook–, bij een volgende revisie opnieuw daarnaar te kijken.”
Dat is iets voor de toekomst?
„Normaal gesproken wordt eens in de vijf of zes jaar, op basis van reacties van gebruikers, opnieuw naar de tekst gekeken. ”Namen en Feiten” is in 2019 voor het laatst herzien.”
Nog even over die verkeerde associaties. Je zou in een boekje als ”Namen en Feiten” misschien ook kunnen proberen aan docenten en leerlingen het omgekeerde duidelijk te maken. Dus hun handvatten kunnen bieden waarmee ze kunnen aantonen dat het onjuist is om vanuit Genesis 9 en 10 de 17e eeuwse slavernij min of meer te rechtvaardigen.
„Zoiets is denkbaar. Maar daar moet je dan wel heel goed over nadenken. Ook omdat de hele methodiek van het boekje gebaseerd is op een zo feitelijk mogelijke weergave van elementen uit de Bijbel. Daarom heet het ook ”Namen en Feiten”. Ja, je kúnt er reflectievragen aan toevoegen. Reflectie en gesprek zijn belangrijk in de vorming van leerlingen.”
Als docent in de klas zou je de geschiedenis van Cham en ook andere Bijbelgedeelten in elk geval kunnen gebruiken om vanuit christelijk perspectief tegenwicht te bieden tegen moderne en oude vormen van discriminatie en racisme.
„Jazeker. Ik vind het een goede zaak als dat gebeurt. Wij leiden onze docenten op door ze niet slechts theoretische kennis mee te geven, maar door ze te stimuleren in hun klas ook toepassingen te maken op de situatie van vandaag en op discussies die nu spelen. Leerkrachten die in rapport met hun tijd staan, doen dat ook, weten wij.”
Ook over dit specifieke thema?
„Daar heb ik geen informatie over. Het zou zomaar kunnen dat ik, na de huidige ophef over dit thema, daarover binnenkort wel iets hoor.”
Morgen is het Keti Koti. Doet Driestar Educatief daar iets mee in het lesprogramma?
„Nee. Maar in het totale curriculum voor aanstaande docenten krijgt het slavernijverleden beslist aandacht.”
