Voorstel schrappen Natuurherstelwet sneuvelt in milieucommissie
De milieucommissie (ENVI) van het Europees Parlement stemde donderdag over de omstreden Natuurherstelwet. Hoewel Eurocommissaris Frans Timmermans zijn plan flink afzwakte, blijven Europarlementsleden en lidstaten kritisch.
In de milieucommissie haalde een voorstel om de Natuurherstelwet te schrappen het niet: er waren evenveel stemmen voor als tegen, namelijk 44. De stemming donderdagmorgen wordt gezien als een graadmeter voor het aannemen van de natuurherstelwet door het voltallige parlement in de volgende maanden. Stemt die er niet mee in, dan is dat een sterk signaal naar de Commissie om terug te gaan naar de tekentafel.
Eerder verwezen de visserij- en de landbouwcommissie de Natuurherstelwet naar de prullenbak. Zelfs de christendemocraten van de EVP, de grootste fractie in het Europees Parlement, gaven aan „serieuze en structurele bezwaren” tegen het wetsvoorstel te hebben en liepen in mei van de onderhandelingstafel in de milieucommissie. De EVP eist dat de Commissie eerst in kaart brengt wat de gevolgen zijn voor de woningbouw en de voedselvoorziening.
Bindend
Eurocommissaris Frans Timmermans presenteerde de verordening Natuurherstel al in juni 2022. Volgens de Commissie verkeert 80 procent van de Europese leefgebieden in slechte staat. De Natuurherstelwet moet daar verandering in brengen. Lidstaten krijgen juridisch bindende normen opgelegd om beschadigde leefgebieden van dieren- en plantensoorten te herstellen. Tegen 2050 moeten in alle land- en zeegebieden in de EU maatregelen getroffen worden.
Behalve op het platteland moet de natuur ook verbeteren op zee, in bossen en in steden. Voor het eerst vallen ook gebieden buiten de beschermde Natura-2000 onder de herstelmaatregelen. Zodra de natuur herstel laat zien, geldt een verslechteringsverbod: natuur mag er niet meer achteruitgaan. Voor boeren geldt dat ze 10 procent van hun land moeten inrichten met struikjes, bloemen en stroken land die niet gemaaid worden. Drooggelegd veen moet weer vernat worden.
Nederlandse politici, boeren en bedrijven vinden het plan veel te ver gaan. Stikstofmaatregelen hebben al bouwprojecten stilgelegd en de Natuurherstelwet zou daar nog een schepje bovenop doen, is de angst. Zeker een verslechteringsverbod, bedoeld om achteruitgang van de natuur te stoppen, zou in het dichtbevolkte Nederland economische activiteiten bemoeilijken. Voor boeren is het vooral ingrijpend dat ze wel moeten helpen bij het herstel van de natuur, maar voor die inspanning geen compensatie krijgen.
De Nederlandse regering is fel tegen de Natuurherstelwet. Minister voor Natuur en Stikstof, Christianne van der Wal, lobbyde in mei bij Europarlementsleden om het wetsvoorstel in de ijskast te zetten. En niet alleen Nederland maakt zich zorgen. Ook België, Finland, Denemarken en de Baltische staten vrezen de impact van de wet voor de bos- en landbouw, onder meer door het voorstel om het gebruik van pesticiden te halveren.
Timmermans probeerde eind mei bezwaarde Europarlementsleden over te halen met zijn wet in te stemmen. De Eurocommissaris benadrukte dat lidstaten in hun eigen herstelplan zelf bepalen welke maatregelen ze nemen. Bovendien kunnen (boeren)bedrijven gewoon blijven functioneren, beweerde Timmermans. De wet bleef daarom vooralsnog zoals die was. „In 2022 had Europa met de ergste droogte in decennia te maken. Veel boeren zagen hun oogst halveren”. Het is dus van belang dat we de natuur herstellen, aldus Timmermans.
Begin juni verweten christendemocraten in het Europees Parlement de Eurocommissaris hen te intimideren en te bedreigen. Timmermans zou lobbyisten aansturen om kritische christendemocraten te bewegen in te stemmen met zijn Natuurherstelwet. Ook zijn ambtelijke rechterhand, Diederik Samson, zette Europarlementsleden onder druk, onthulde De Telegraaf woensdag.
Zweden
In een poging de vete tussen de Commissie en bezwaarde Europarlementsleden en lidstaten bij te leggen, kwam Zweden een week geleden met een compromis. Het land, dat roulerend Raadsvoorzitter is, beweert dat de meeste lidstaten met dit voorstel kunnen leven. Landen met een hoge bevolkingsdichtheid, zoals Nederland, krijgen meer flexibiliteit bij het nemen van herstelmaatregelen.
Hoewel Timmermans eerder aangaf voet bij stuk te houden, kwam de Commissie vorige week vrijdag met een non-paper (discussietekst) waaruit blijkt dat het de scherpe randjes van de wet afhaalt. Het gevreesde verslechteringsverbod wordt afgezwakt. Het zou landen niet verboden worden natuur te laten verslechteren, maar hen zou slechts worden opgedragen hun best te doen om dat te voorkomen.
Voor boeren is vernatting van veen niet meer zo rigoureus aan de orde. Voor de 10 procent landbouwgrond die boeren met natuurelementen moeten invullen, stelt Brussel nu verschillende percentages per regio voor. Ook moeten boeren voldoende betaald krijgen voor de verplichte aanleg van bosjes. Woning- en wegenbouw kunnen gewoon doorgaan, ook al leidt dat tot schade aan natuur. Voorwaarde is dat er geen alternatief is. Kortom, de Natuurherstelwet zal Nederland niet op slot zetten, aldus de Commissie.
Met deze tegemoetkoming probeert de Commissie weifelaars over de streep te trekken nu het erom spant of Europarlementsleden en ministers in de Raad van de EU met de Natuurherstelwet zullen instemmen. Maar voor Esther de Lange, die als EVP-kopstuk verantwoordelijk is voor de kwestie, is het nog niet genoeg. Ze vindt het wel „positief” dat „er ineens van alles mogelijk is bij de Commissie”, maar vreest dat de „inspanningsverplichting” in de rechtszaal stiekem resultaatverplichting wordt.
Ook VVD-Europarlementslid Jan Huitema vreest een strikte interpretatie van de inspanningsverplichting. „Ik ben wel blij dat de Commissie inziet dat de resultaatsverplichting te ver gaat. Maar het huidige voorstel kan nog breed geïnterpreteerd worden. Als de Nederlandse rechter de wet strikter uitlegt, kan het zomaar dat we alsnog beboet worden als de natuur niet herstelt, hoe hard we ons ook inzetten.”
Extreem
„Onzin”, meent GroenLinks-Europarlementslid en vicevoorzitter van de milieucommissie Bas Eickhout. „Het verslechteringsverbod heeft in ons land bijna alleen betrekking op Natura-2000. Bedrijven en boeren hoeven activiteiten niet te staken. Bovendien mag ons land zelf bepalen welke maatregelen het neemt.” Eickhout ziet de weerstand in Nederland tegen de wet als onwil om aan natuurherstel te werken. „Ons land wordt extreem. We zijn geobsedeerd door de gevolgen van de stikstofmaatregelen. Daarom valt het verslechteringsverbod slecht. Inhoudelijk kun je niets tegen de Natuurherstelwet hebben.”
Minister Van der Wal laat in reactie op de Commissie weten dat „het voorstel de goede kant op beweegt”, maar dat het „nog niet voldoende” is. Een rechtse Kamermeerderheid riep dinsdag het kabinet op bij Timmermans om uitstel van de Natuurherstelwet aan te dringen. Zonder duidelijkheid over de impact van de wet zou Nederland na onderhandelingen met het Europees Parlement tegen de wet moeten stemmen, aldus de motie.
Of die onderhandelingen er komen is de vraag. Europarlementsleden moeten over de wet stemmen, maar oordelen nu in commissies negatief. De EU-milieuministers komen 20 juni bijeen om hun positie te bepalen.
