Het antwoord dat al zeker 85 jaar lang door vrijwel alle grote politieke machten wordt gegeven, is grofweg steeds hetzelfde: deel het land op in twee stukken en creëer twee staten – Israël en Palestina.

Deze zogenoemde tweestatenoplossing was al vóór de stichting van de staat Israël in 1948 de gangbare politieke opvatting. De eerste die ermee kwam, was de zogenoemde Commissie-Peel in een rapport uit 1937. De Commissie-Peel was kort daarvoor door de Britse overheid ingesteld om te zoeken naar een oplossing voor de toenemende spanningen in wat toen het Brits Mandaat Palestina heette.

Grondgebied

Bij de Joden in het mandaatgebied stuitte het plan op veel verdeeldheid. Sommigen waren ronduit tegen, maar het idee van een opdeling van het land als zodanig werd niet afgewezen.

Dat lag anders bij de Arabische kant. Koning Abdullah van Jordanië kon er wel mee leven, maar alle andere betrokkenen verwezen het plan naar de prullenbak. Een Joodse staat was voor hen niet aan de orde – toen niet en ook later niet.

In 1947 gebeurde hetzelfde. Toen kwamen de Verenigde Naties met het zogenoemde VN-Verdelingsplan. Het grote verschil met het plan van de Commissie-Peel was dat de toekomstige Joodse staat nu een flink groter deel van het grondgebied kreeg toegewezen.

De Verenigde Naties namen het plan aan, en ook de Joodse leiders met David Ben-Gurion en Chaim Weizmann aan het roer accepteerden het. De Arabische leiders deden dat niet; het plan leidde dan ook tot de Arabisch-Israëlische oorlog van 1948.

Het gevolg van die oorlog was een overwinning voor Israël. Die overwinning betekende: nog meer grondgebied voor Israël en nog minder voor een eventuele Palestijnse staat. Datzelfde recept werd in 1967 herhaald toen Israël de overwinnaar was van een nieuwe oorlog die diverse Arabische landen waren gestart.

Intussen veranderden die overwinningen niets aan de internationale visie (van zowel de Verenigde Naties als de Verenigde Staten) dat het historische Palestina opgedeeld zou moeten worden in twee staten. Praktisch gezien werd het echter steeds moeilijker, omdat het zou betekenen dat Israël zich terug zou moeten trekken uit die gebieden die volgens het internationaal recht als bezet worden getypeerd. Het tegenovergestelde gebeurde juist: er werden steeds meer Joodse nederzettingen tot diep in de veronderstelde Palestijnse staat gesticht.

In de jaren 90 leek het er even op dat een tweestatenoplossing realiteit zou kunnen worden. De Osloakkoorden van 1993 en 1995 brachten een historische ontmoeting tussen de Israëlische premier Yitschak Rabin en de Palestijnse leider Yasser Arafat. Maar de dooi bleek van korte duur. Rabin werd vermoord en de Israëlische politiek verrechtste – met op dit moment de meest rechtse regering die het land ooit heeft gekend. De tweestatenoplossing is verder weg dan ooit.

De laatste min of meer serieuze poging werd gedaan door de Amerikaanse oud-president Donald Trump. Min of meer serieus, want door de Palestijnen werd het niet als reële optie gezien. In het voorstel van Trump hoeven grote Joodse nederzettingen niet ontruimd te worden; dat zou te veel overhoop halen.

Het resultaat was een kaart waarop de Palestijnse ‘staat’ uit versnipperde stukjes land bestaat die met bruggen en tunnels toch nog aan elkaar verbonden zijn. In die versnipperde stukjes zijn dan bovendien nog minimaal vijftien grotere Joodse nederzettingen, bereikbaar middels aparte wegen die alleen voor Israëliërs toegankelijk zijn.

Toverwoord

Steeds meer betrokkenen realiseren zich dat dit soort oplossingen nauwelijks nog realistisch is. „Hoe langer de internationale gemeenschap vasthoudt aan deze onmogelijke oplossing, hoe dieper de kuil wordt die ze voor zichzelf graaft”, analyseerde Marwan Muasher van het vredes­instituut Carnegie onlangs.

Maar wat betekent dat? De tweestatenoplossing was decennialang hét internationale toverwoord om crises tussen Israëliërs en Palestijnen te bezweren. Wat als die oplossing helemaal geen oplossing meer is?

Er is dan in feite niet veel keuze meer. Je krijgt dan één staat waarin Jood en Palestijn gelijke rechten hebben, of je krijgt één staat waarin Jood en Palestijn verschillend behandeld worden. De eerste variant betekent dat Israël, zeker op termijn, geen Joodse staat meer zal zijn, en het tweede betekent een vorm van rechtsongelijkheid.

De huidige Israëlische regering heeft meer op met het tweede dan met het eerste, en dat is natuurlijk geen democratische oplossing. Maar ook eerdere regeringen hebben nooit echt werk gemaakt van een democratische oplossing, zo betoogt de Israëlische journalist Gideon Levy.

Van Palestijnse zijde is het niet anders. ”From the river to the sea – Palestine will be free”, luidt een gevleugelde slogan. Het is onontkoombaar: op de keper beschouwd claimen grote groepen aan beide kanten het hele land en niets minder dan het hele land. En ja, dat is een recept voor blijvende onrust die uiteindelijk wel móét uitlopen in meer geweld.

Is er dan echt geen andere optie? Toch wel. Althans, als je de hoop voorrang geeft op de realiteit van vandaag. Want zowel Jood als Arabier belijdt dat de Messias komt. Ze hebben totaal verschillende verwachtingen van Wie dat zal zijn en wat Hij komt doen, maar ook de christen valt hen bij: Ja, Hij komt. En dan zal in vrede samenleven opeens de enige overgebleven mogelijkheid blijken te zijn. Maar vrede eerder dan dat? Daar heb je wel héél veel hoop voor nodig.

Journalist Jacob Hoekman speurt in de cultuurgeschiedenis naar antwoorden op weerbarstige vragen bij het nieuws