Vrijwel dagelijks gaan de Papoea’s massaal de straat op om hun onbehagen over hun achtergestelde positie kenbaar te maken. Met name een recente bestuurlijke herindeling van het eiland Papoea heeft veel kwaad bloed gezet. Het parlement van Papoea heeft zich er heftig tegen verzet, maar zonder resultaat. De nieuwe bestuursstructuur is volgens critici mede bedoeld om meer commandoposten van het leger in het binnenland van Papoea mogelijk te maken en zo de greep op de opstandige bevolking te versterken.

Dat lokt in toenemende mate conflicten uit met de lokale gemeenschappen. Leger en politie zijn daarbij steeds minder terughoudend en permitteren het zich om met scherp op de betogers te schieten waarbij doden en gewonden vallen. In reactie voert de ondergrondse verzetsbeweging TPNBP aanvallen uit op militaire posten en vermoorden „handlangers van de bezetters”. Papoea is in een gevaarlijke geweldsspiraal terechtgekomen.

Rechteloosheid

De kerken van Papoea hebben zich ook in het conflict gemengd. Deze maand kwamen de Rooms-Katholieke Kerk en de belangrijkste protestantse denominaties met een gezamenlijke verklaring waarin ze een dringende oproep tot onderling gesprek doen. Ze zijn daarbij niet onduidelijk over de angel van het conflict. De escalatie heeft volgens de geloofsgemeenschappen alles te maken met de systematische minachting van de grondwettelijke rechten van de Papoea’s.

„Er wordt niet meer gezocht naar de oorzaken van het conflict, de wortels van racisme, van discriminatie, marginalisatie en politiek protest”, stelt de verklaring. „Het blijkt louter de bedoeling te zijn om het hele gebied van Papoea te overheersen en om alle politiek verzet te verlammen.” De bestuurlijke herindeling is voor de centrale regering in Jakarta een „instrument van overheersing”, zo stellen de ondertekenaars.

De kerken zijn echter ook kritisch naar de eigen gelederen. Ze veroordelen het geweld van het Indonesische leger, maar ook de sabotageacties van de soldaten van het Nationale Bevrijdingsleger van West-Papoea. De TPNBP vecht vanuit de jungle voor een onafhankelijk Papoea door aanslagen te plegen op militaire commandoposten en werklieden aan bruggen en wegen in het binnenland.

Dit geweld zal volgens de kerken echter niet stoppen zolang de fundamentele rechten van Papoea’s worden geschonden en er rechteloosheid heerst. „Papoea’s worden zomaar gearresteerd, geslagen of van landverraad beschuldigd zonder deugdelijk onderzoek”, stelt het pamflet. „Waarom kunnen een geestelijke of een huismoeder in hun dorp gedood worden, zonder dat de dader wordt veroordeeld?”

De kerken roepen de militaire en politieke leiders op om de waarheid onder ogen te zien, berichten uit de samenleving niet langer als ”nepnieuws” af te doen en echt te luisteren naar de bevolking. „De waarheid is de prijs van de vrede.”

Ook vragen de kerken de terugkeer van duizenden ontheemden mogelijk te maken. Door de operaties van het Indonesische leger zijn sinds 2018 ruim 65.000 bewoners hun dorpen ontvlucht. Velen van hen houden zich sindsdien onder erbarmelijke omstandigheden schuil in de bossen of verblijven in provisorische opvangkampen.

Rampscenario

Het verzet van de bevolking tegen Jakarta zal, als er niets verandert, binnen twee jaar leiden tot nog veel meer geweld of zelfs genocide in Papoea, waarschuwde het onderzoekscentrum van het Holocaust Museum in Washington recent. De zorgwekkende voorspelling staat in een recent rapport van de onderzoekers over Papoea.

Om dit scenario te voorkomen, wordt de Indonesische regering opgeroepen serieus aandacht te besteden aan de grieven van de Papoea’s, afstand te nemen van elke vorm van geweld en discriminatie, de vrije pers alle ruimte te geven en het recht te handhaven.

Papoea viel tot 1962 onder Nederlands bestuur en stond tot die tijd bekend als Nederlands Nieuw-Guinea. In 1963 werd Papoea door Indonesië ingelijfd. De kerken, ontstaan uit zending en missie, drukken nog altijd een groot stempel op de samenleving.