De situatie in Sudan is explosief. Zware gevechten tussen twee strijdende legereenheden eisen meer dan 400 levens en ruim 4000 gewonden. Veel landen voeren evacuaties uit in het oorlogsgebied in het Afrikaanse land.

Het Nederlandse bedrijf in Port Sudan heeft in overleg met Proximities Risk Consultancy uit Leusden een draaiboek klaarliggen, mocht de situatie uit de hand lopen. „We hadden niet verwacht dat de omstandigheden zo snel zouden escaleren”, zegt Daan Brink van Proximities Risk Consultancy (PRC) maandag, die de evacuatie begeleid. „We hielden rekening met een escalatie na het Suikerfeest.”

Een risicoanalyse eerder vorige week leerde de oud-officier bij het Korps Commandotroepen (KCT) dat er sprake is van een machtsstrijd en niet een korte krachtmeting tussen de rivaliserende partijen. Het regeringsleger van Sudan en de paramilitaire RSF bevechten elkaar op leven en dood.

Spullen pakken

De 22 werknemers van het Nederlandse bedrijf krijgen opdracht hun spullen te pakken. Selectief, legt Brink uit. „Ze moeten onderscheid maken tussen noodzakelijke bagage, spullen die fijn zijn om mee te nemen en bagage die niet-noodzakelijk is. Mensen moeten vooraf bepalen wat essentieel is.”

Het Nederlandse bedrijf maakt een risico-inventarisatie van de mogelijkheden om te evacueren. Via land, via water of via de lucht, legt de majoor b.d. uit. „De luchthaven bevindt zich middenin de stad met allerlei strijdende partijen eromheen. Bovendien zijn vliegtuigen kwetsbaar. Wordt zo’n toestel geraakt met artillerie, dan heb je een groot probleem.”

Een optie om weg te komen is een lange busrit naar Egypte. Maar ook dat is een risicovolle reis. „De eerste 10 kilometer zijn de lastigste. Khartoem is ongelofelijk chaotisch.”

Omdat de te evacueren werknemers in Port Sudan werkzaam waren, lijkt een vlucht via het water het minst riskant. Overleg met de lokale autoriteiten en met meerdere ambassades volgt. Brink neemt ook contact op met het ministerie van Buitenlandse Zaken of er eventueel Nederlanders willen deelnemen aan de evacuatiepoging. „Op dat moment waren er geen Nederlanders om te evacueren.”

Alle werknemers worden vrijdag tot in detail gebriefd over hun evacuatie. Die dag is de situatie in Sudan echter te onveilig. Het vrijdaggebed in het islamitische land kunnen zomaar tot sociale onrust leiden.

Een evacuatie kan heel eenvoudig mislukken, weet Brink, die als oud-commando betrokken is geweest bij evacuaties uit Libanon (2006) en uit Zuid-Sudan (2013 en 2016). Evacuaties zijn erg risicovol. „In de eerste plaats moet je je verplaatsen door gevaarlijk gebied. Daarbij kun je in kruisvuur van de strijdende partijen terechtkomen. Vervolgens moet je de juiste mensen op het juiste moment op de juiste plek te krijgen. Verwarring kan heel snel ontstaan.”

Uiteindelijk is de vraag of iedereen op het uur U aanwezig is. „Ontbreekt er iemand, dan moet je een nieuwe afweging maken: Gaan we de persoon ophalen of laten we hem achter? Uiteindelijk moet het welzijn van de groep voorrang krijgen boven het individu.” Eenvoudig zijn dergelijke keuzes niet. „Een moeilijk ethisch dilemma”, geeft Brink aan. Een schip móet op een gegeven moment vertrekken, of een vliegtuig móet opstijgen.

Ochtendgloren

Zaterdagochtend lijken de omstandigheden in Sudan gunstig voor een evacuatiepoging. Ver voor het ochtendgloren verzamelen de te evacueren werknemers zich. In colonne rijden ze in busjes naar de haven, stappen in kleine bootjes en koersen richting een speciaal gecharterd schip van een bevriende rederij in internationale wateren. Missie geslaagd.