Die boodschap kreeg het kabinet woensdag van het Expertteam Energiesysteem 2050. Het team bood zijn eindrapport  ”Energie door perspectief: robuust, rechtvaardig en duurzaam naar 2050” aan minister Jetten aan. De deskundigen stellen zich de komende decennia een ideale, klimaatneutrale energievoorziening voor die „schoner, stiller en groener” uitpakt.

Dat klinkt optimistisch; wat houdt zo’n energievoorziening in?

Een aantal dingen. Energie uit fossiele brandstoffen wordt volledig taboe. Windmolens en zonnepanelen zouden volstaan om alle stroom op te wekken. Waterstof krijgt een belangrijke functie in de chemische en zware industrie. Daarnaast zijn energiebesparing en -opslag noodzakelijk, evenals een circulaire economie met hergebruik van materialen en grondstoffen.

Kernenergie doet niet meer mee?

Daar lijkt het op. Het expertteam kan weinig enthousiasme opbrengen voor de voorkeur van het kabinet om nieuwe kerncentrales te bouwen. Voor kernenergie ziet het „geen of een beperkte rol” weggelegd. De elektriciteitsvoorziening moet in 2035 al energieneutraal zijn. Voor 2040 kan Nederland niet rekenen op een nieuwe kernreactor, meent het expertteam. Maar het team lijkt geen rekening te hebben gehouden met de nieuwste ontwikkelingen, zoals de thoriumreactor van Thorizon die mogelijk al voor 2035 operationeel kan zijn.

Kernenergie zou volgens het team alleen zin hebben wanneer de vraag naar stroom twee tot drie keer zo hoog wordt én Nederland stroom moet gaan leveren aan buurlanden. Het advies luidt dan ook: Zet nu geen onomkeerbare stappen.

Opmerkelijk is dat de deskundigen wel alle ruimte geven aan biomassacentrales als achtervang voor wind en zon, mits die de uitgestoten CO2 afvangen en ondergronds opslaan. Deze centrales vervuilen de omgeving met zware metalen en fijnstof.

Het is bekend dat het stroomnet het aanbod nu al niet aankan. Komt de leveringszekerheid van energie dan niet in het gedrang?

De leveringszekerheid van energie is nog steeds relevant. Maar de deskundigen stellen dat er tegelijk meer aandacht moet komen voor duurzaamheid.

Rijden er in 2050 nog wel auto’s rond?

Het reizen met de auto moet worden afgebouwd, menen de experts. Ze voorzien dat Nederlanders tegen die tijd meer met het openbaar vervoer reizen. Uiteraard zijn de vervoersmiddelen tegen die tijd CO2-neutraal.

Momenteel vloeien de meeste subsidies naar mensen die deze het minste nodig hebben. Worden die in de toekomst eerlijker verdeeld?

De regering moet het energiesysteem van de toekomst rechtvaardig inrichten. Zo moeten kosten en baten van de energietransitie eerlijker worden verdeeld, stellen de deskundigen. „Iedereen moet mee kunnen doen en rechtvaardigheid moet vooropstaan”, meent voorzitter Bernard ter Haar. Dat betekent uiteraard niet dat iedereen straks een nieuwe Tesla kan kopen.

Het rapport waarschuwt er ook voor om toekomstige generaties niet op te zadelen met de kosten van de energietransitie. Bovendien moeten de lasten ook niet terechtkomen in andere landen, bijvoorbeeld in Afrika waar nu veel grondstoffen voor accu’s en windmolens vandaan komen.

Wat schieten bewoners van slecht geïsoleerde woningen hiermee op?

Rechtvaardig beleid kan volgens de experts betekenen dat tochtige huurwoningen goed worden geïsoleerd; dat huizen met energielabel F of G „voorrang zouden moeten krijgen”. Als dat niet gebeurt, lopen de bewoners van die huizen aan tegen steeds hogere energiekosten. Terwijl dit vaak mensen zijn met relatief lage inkomens.

Het lijkt vooral een technische ingreep, maar is dat ook zo?

Niet helemaal. Het is ook een maatschappelijke operatie. Zaken als gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving, en veiligheid komen evengoed aan de orde. Evenals de agrarische sector.

De agrarische sector?

Jazeker. Volgens de experts moet veeteelt in Nederland worden afgebouwd. Boeren moeten overschakelen op de teelt van voedergewassen voor vee en gewassen die grondstoffen leveren voor de chemische industrie en biobrandstoffen.

Is dat allemaal haalbaar voor 2050?

Dat is de vraag. Voorzitter Ter Haar hamert erop dat tempo „fors” omhoog moet om de klimaatdoelen te halen in 2050. „Lastige keuzes zijn de afgelopen decennia vaak vermeden. Dat kan nu niet meer.”

Veel tijd is er niet meer om de verduurzamingsoperatie af te ronden. Al ergens tussen 2040 en 2045 zou het duurzame energiesysteem klaar moeten zijn. De elektriciteitsvoorziening moet al in 2035 volledig CO2-neutraal zijn.

Ziet minister Rob Jetten (Klimaat) deze ingreep zitten?

De minister reageerde woensdag instemmend. „Het expertteam laat zien dat 2050 er écht anders en beter uit kan zien dan nu. Onze manier van leven, wonen, kopen, eten en reizen wijzigt.” De minister laat weten volledig achter het rapport te staan. Voor de zomer presenteert hij het Nationaal Programma Energiesysteem, dat is gebaseerd op het advies van het team.