Dat is de hoofdconclusie van de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen. De commissie boog zich de afgelopen twee jaar over het gasdossier en presenteerde vrijdag haar eindrapport.

Eind 2022 stond de teller op 267.000 schademeldingen als gevolg van ruim 1600 aardbevingen. „Het gaat om de reële zorg of de baby nog wel boven kan slapen als de woning eerst wel, en later toch niet onveilig wordt verklaard”, schetst de commissie.

Hoe het zo ver heeft kunnen komen? Volgens de commissie is daar maar één antwoord op. De werelden van de Groningers en de Haagse beslissers verschillen „totaal” van elkaar. De gaswinning was succesvol en bracht geld in het laatje, waardoor er „amper oog” was voor de risico’s. Was er maar „eerder geluisterd” naar de Groningers, dan had het anders kunnen lopen, stelt de commissie.

De enquête draaide voor een belangrijk deel om de besluitvorming over de gasproductie van 2012 op 2013. In augustus 2012 vond in Huizinge een van de hevigste aardbevingen plaats; het jaar erop bleek de gaswinning opgelopen tot het hoogste niveau in dertig jaar.

De commissie wijst hoofdzakelijk naar topambtenaren van het ministerie van Economische Zaken, die „doelbewust” de voormalige bewindspersonen Verhagen en Kamp niet adequaat informeerden. Ambtenaren hadden hun minister direct op de hoogte moeten stellen dat toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) werkte aan een rapport dat op basis van veranderde wetenschappelijke aannames terugschroeven van de gasproductie bepleitte. Daarbij had de minister van Economische Zaken moeten weten dat gashandelsbedrijf GasTerra uitrekende dat ook bij een fors lager productieniveau de leveringszekerheid niet in gevaar zou komen. Dat laatste was een doorslaggevend argument om voorzichtig te zijn met het beperken van de gaswinning.

„De commissie vindt dat zij (ambtenaren, HK) daarmee verzaakt hebben hun publieke taak goed uit te voeren”, is de conclusie. Omdat de minister onvolledig is geïnformeerd, is ook de Tweede Kamer belemmerd in haar controlerende functie, redeneert de commissie vervolgens. „Een ernstige en verwijtbare tekortkoming.”

Financiën

Verder stelt de commissie dat de besluitvorming over 2013 volgde uit de strategie de verkoopopbrengsten te maximaliseren.

Uiteindelijk zijn Groningers ook de dupe geworden van een gebrek aan wetenschappelijke kennis. De relatie tussen het winnen van gas en aardbevingen werd eerst ontkend en later structureel onderschat. Wetenschappers, het KNMI en onderzoekers van NAM, Shell en ExxonMobil hielden geen rekening met zware bevingen. „Er is daardoor sprake van tunneldenken dat aardbevingen in Groningen slechts tot geringe schade kunnen leiden.”

Het is nu zaak de „ereschuld aan de Groningers” in te lossen, vindt de commissie. Ze adviseert om het schadeafhandelingsproces milder, makkelijker en menselijker te maken. Inlossen van de ereschuld betekent volgens de commissie ook dat zowel de Staat, Shell en ExxonMobil „meer zullen moeten betalen dan waar ze tot nu toe vanuit gaan”.