Klanten die in het bos willen afspreken omdat ze bang zijn op de bon te worden geslingerd; vrouwen die de politie niet durven te bellen bij een verkrachting omdat hun werk als onwettig wordt gezien; prostituees die op straat belanden omdat hun huisbaas hen als illegaal beschouwt. Het zijn enkele van de ervaringsverhalen die hoogleraren van de London School of Economics tegenkwamen tijdens hun onderzoek naar het Zweedse prostitutiemodel, in het rapport het ”Nordic model” genoemd. In december publiceerden zij een rapport waaruit blijkt dat de praktijk weerbarstiger is dan gehoopt.

Anoniem

Prostituee Anna –niet haar echte naam– vertelde vorige week tegen de Deense krant Kristeligt Dagblad dat het Zweedse model haar werk gevaarlijker maakt dan het ooit is geweest. Haar klanten willen anoniem blijven en spreken alleen af op afgelegen plaatsen, zodat niemand weet dat zij de wet overtreden. „Ik zou willen dat ik kamers met andere vrouwen kon delen, want dat is veel veiliger.”

Van de onderzoeksrespondenten gaf 96 procent aan dat het Zweedse model leidt tot meer onveiligheid en kwetsbaarheid onder sekswerkers, schrijft de London School of Economics in een persbericht.

Vooral buitenlandse prostituees zouden de dupe zijn van het beleid. Wie het land in komt als migrant en aangeeft in de prostitutie te werken, wordt niet toegelaten. En wie als immigrant al binnen is en wordt betrapt op het verkopen van seks, riskeert deportatie. Volgens Anna leidt dit beleid er daarom toe dat veel –vooral buitenlandse– prostituees de politie niet durven te bellen als ze geweld of verkrachting meemaken. „Ze zijn bang dat ze geen hulp krijgen en de consequenties van hun melding zelf moeten dragen.”

Volgens het onderzoek van de London School of Economics is zo’n 70 procent van de sekswerkers in de Scandinavische landen afkomstig uit het buitenland.

Racismeprobleem

Anne Blus, die voor Amnesty International vrouwenrechten in West-Europa onderzocht, beaamt tijdens een symposium over het Londense onderzoek naar sekswerk vorig jaar dat er onder meer in Ierland een racismeprobleem bij de regulering van sekswerk bestaat. Dat land introduceerde het Zweedse prostitutiemodel in 2017. Sindsdien is het verboden om seks te kopen of een bordeel te runnen.

In de praktijk betekent de wet echter vooral een verslechtering van de situatie van prostituees, zegt Blus. Er is geen scheiding van machten op dat gebied, legt ze uit. „Agenten die prostituees moeten beschermen, zijn vaak dezelfde personen die huizen van sekswerkers binnenvallen, omdat ze vermoeden dat daar een illegaal bordeel zit als prostituees samenwerken voor hun veiligheid. Daarnaast zijn deze politiemensen vaak verantwoordelijk voor het uitvoeren van het immigratiebeleid. Zij kunnen dus vrouwen het land uitzetten.”

Ook zijn buitenlandse prostituees bang dat hun werk leidt tot een strafblad dat hun immigratieprocedure in de weg kan staan. Blus: „Ik hoorde van een vrouw dat ze alleen de politie zou bellen als ze stervend op de grond zou liggen. Ze vertrouwde de autoriteiten niet en een strafblad zou haar inburgering in de weg kunnen staan. Liever liep ze het risico om in een gevaarlijke situatie met een klant te belanden, dan met een politieagent.”

Dupe

Ook Julian Curico, fulltime sekswerker in Zweden, herkent de donkere kanten van het Zweedse model. Als voorzitter van de organisatie Red Umbrella Sweden, die de rechten van prostituees propageert, hoort hij verschillende negatieve ervaringen van mensen die de dupe zijn van de wet die hen zou moeten beschermen.

Eens sprak Curico een sekswerker die de politie over de vloer had. Ten overstaan van de familie maakten de agenten bekend wat voor werk de vrouw deed. „Ze vernederen ons”, aldus de voorzitter van Red Umbrella Sweden.

Ook sprak hij een prostituee die vanwege haar werk uit haar huis was gezet, zegt Curico tijdens het symposium over het Londense onderzoek. Hij vertelt dat haar huisbaas bang was te worden aangemerkt als pooier en zette haar daarom op straat. Ze trok in bij haar partner, die vervolgens ook werd verdacht van uitbuiting.

Geheim

Critici van het Zweedse model wijzen er ook op dat het criminaliseren van het kopen van seks leidt tot verdere stigmatisering van vrouwen die in deze branche actief zijn. Charlotte Lee, die ook sprak tijdens het symposium, hoorde tijdens haar werk voor het Engelse Collectief van Prostituees van een vrouw die haar dokter niet durfde te vertellen dat ze in de prostitutie werkte. Zelfs toen ze antidepressiva nodig had, hield ze dit liever geheim uit angst dat de dokter haar zou aanklagen bij de rechter en dat haar kinderen bij haar zouden worden weggehaald.

In Zweden lijkt het kritische rapport over het prostitutiebeleid nog niet te leiden tot bezorgdheid. De Zweedse rapporteur voor Mensenhandel, Janna Davidson, ontkent dat de wet de situatie van sekswerkers verslechtert. Ze zei vorige week tegen Kristeligt Dagblad dat ze geen bewijs heeft gezien voor de bewering dat de prostitutie ondergronds is gegaan door criminalisering van klanten. „Sekswerkers adverteren in het openbaar op websites die vanuit het buitenland worden beheerd”, stelt ze. Daarnaast wijst ze erop dat vrouwen de politie kunnen bellen als ze zich bedreigd voelen. „In Stockholm arresteert de politie klanten voordat ze bij de sekswerker komen. Daarnaast doen agenten en sociaal werkers hun best om in contact te blijven met vrouwen in de seksbranche.”

Volgens Davidson is de publieke opinie over commerciële seks veranderd na de invoering van het Zweedse model. Zo’n 70 procent van de Zweedse burgers neemt inmiddels afstand van de verkoop van seks.