De Europese Unie maakte donderdag een reeks visserijbeperkende maatregelen bekend, waaronder het verbod op vissen met sleepnetten op delen van de Klaverbank, het Friese Front en de Centrale Oestergronden. Ook in natuurgebieden in de Duitse Noordzee zijn zulke beperkingen ingesteld. De maatregelen gaan twintig dagen na publicatie in.

Andries de Boer, bestuurslid van de Urker visserijorganisatie VisNed, noemt de maatregelen ingrijpend. Het betreft stuk voor stuk gebieden waar de kottervloot een groot deel van het jaar vist op onder meer tong, schol, tarbot en kreeft. „Elke centimeter visgebied die wij kwijtraken, krijgen we nooit meer terug”, zegt hij. „Mensen denken soms dat wij overal terecht kunnen, maar in werkelijkheid vissen we slechts op een beperkt aantal plekken. Juist de gebieden die de milieuorganisaties claimen, zijn onze beste visgronden.”

Mijlpaal

Directeur Wytske Postma van stichting De Noordzee spreekt in een verklaring van „een mijlpaal” en „geweldig nieuws voor de natuur”. De milieuorganisatie heeft berekend dat het verbod 5 procent van de oppervlakte van de Nederlandse Noordzee betreft, een gebied zo groot als de provincie Drenthe. Tot nu toe werd volgens de organisatie 0,3 procent „effectief beschermd tegen bodemberoering”.

De drie Nederlandse gebieden hebben al langer een beschermde status. De Klaverbank en het Friese Front zijn Natura 2000-gebieden, in de Centrale Oestergronden (en ook in het Friese Front) is de Europese Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM) van kracht. De nieuwe regels zijn echter strenger.

Voor de visserijsector komt de maatregel niet onverwacht. Nog dit jaar zal het verbod voor nog eens 8,7 procent van de Nederlandse Noordzee gaan gelden. Dat is althans bepaald in het Noordzeeakkoord.

In dat akkoord hebben de Nederlandse overheid, zeehavens, offshore, natuurorganisaties en windparkexploitanten in 2020 afspraken gemaakt over het beheer van de Noordzee tot 2030. Uiterlijk in dat jaar moet 15 procent van de Noordzee gesloten zijn voor bodemberoerende visserij. Daarvan is inmiddels 13,7 procent ingevuld. Naast de drie genoemde gebieden zijn dat delen van de Doggersbank (Natura 2000) en van de Borkumse Stenen (KRM).

Bruine Bank

De visserijsector heeft het akkoord niet ondertekend, maar praat wel mee over de uitwerking ervan in het zogeheten Noordzeeoverleg. Over de laatste 1,3 procent bestaat nog geen overeenstemming. De natuurorganisaties in het overleg willen hiervoor de Bruine Bank, een Natura 2000-gebied, aanwijzen. De vissers zijn daar fel op tegen. Zij hebben al eerder voorgesteld om het nog in te vullen gebied te combineren met windparken (waar vissers sowieso niet met sleepnetten mogen komen).

Ze vinden het bovendien te vroeg om nu al de knoop door te hakken. In een recent verstuurde brief aan de voorzitter van het Noordzeeoverleg, Sybilla Dekker, wijzen de vissers erop dat hun sector midden in een sanering zit. Pas halverwege 2023 zal duidelijk zijn hoeveel kotters uit de vaart worden genomen en hoe groot de resterende Nederlandse vissersvloot zal zijn.

VisNed-bestuurder Andries de Boer is een van de drie visserijvertegenwoordigers in het Noordzeeoverleg en mede-ondertekenaar van de brief. „De Bruine Bank is enorm belangrijk, met name voor de visserij op tong. Het Noordzeeakkoord biedt volgens ons alle ruimte voor ons voorstel, maar de natuurorganisaties liggen dwars.”

Volgens directeur Wytske Postma van stichting De Noordzee gaat het „na decennia van menselijke activiteiten ontzettend slecht met de Noordzeenatuur”. Dankzij het verbod op sleepnetvisserij krijgen leefgebieden op de zeebodem volgens haar nu ruimte om zich te herstellen. Ook worden bruinvissen en zeevogels beter beschermd.

De stichting stelt dat bescherming van zeenatuur de biodiversiteit versterkt en voor gezonde visbestanden zorgt, „wat gunstig is voor een duurzame visserij”. Ook het klimaat is bij het verbod gebaat. Sleepnetten zorgen er namelijk voor dat er koolstof uit de zeebodem vrijkomt, die in de vorm van het broeikasgas CO2 in de atmosfeer kan belanden, aldus de milieuorganisatie.

In hun brief aan Noordzeeoverleg-voorzitter Dekker stellen de vissers dat de natuur juist baat heeft bij hun activiteiten. „In de visserij weten we als geen ander dat de Bruine Bank aan natuurwaarde veel te bieden heeft. De vissers weten ook hoe dat komt, want juist door de bevissing wordt dit gebied gezond gehouden”, schrijven ze.

Bestuurder De Boer: „Waar wij vissen, vinden milieuorganisaties de hoogste biodiversiteit. Dan vraag ik ze: „Wat is dan het probleem, als de visserij kennelijk helemaal niet zo schadelijk is?” Maar daar krijg ik nooit antwoord op.”

Green Deal

Het is intussen de vraag of de visserij met nog meer beperkingen te maken krijgt dan de 15 procent gesloten gebieden in 2030. Dat is namelijk ook het richtjaar van de Europese biodiversiteitsstrategie, onderdeel van de zogeheten Green Deal. De Europese Commissie wil dat in 2030 ten minste 30 procent van het zee- en landoppervlak van de EU uit beschermde gebieden bestaat. Daartoe moeten onder meer de bestaande Natura 2000-gebieden worden uitgebreid.

Het is volgens Durk van Tuinen, beleidsmedewerker van de Nederlandse Vissersbond, nog niet duidelijk wat dit voor de visserij gaat betekenen. Gerust is hij er niet op. „Er is gezegd dat bodemberoerende visserij in 10 procent van de zee niet meer mag. Daar zitten wij in Nederland al boven. Maar er gaan in Europa ook stemmen op om die totale 30 procent te sluiten en zelfs om bodemberoerende visserij helemaal te verbieden.”