„Met geen pen te beschrijven”, noemt reddingswerker Peter Durinck (61) de indrukken die hij opdeed in Turkije. Donderdagmiddag is de Zwijndrechter net geland op vliegbasis Eindhoven, samen met zo’n 65 andere leden van het zoek- en reddingsteam USAR (Urban Search and Rescue).

Jazeker, ze hebben een voldaan gevoel – de mannen en vrouwen die in de dagen na de verwoestende aardbeving tussen de brokstukken van ingestorte flatgebouwen speurden naar overlevenden. Geholpen door speurhonden, gebruik makend van slijptollen en boren.

Maar opvallend is dat de teruggekeerde USAR-mensen al snel beginnen over hun worsteling met situaties waarin ze beknelde mensen niet konden bereiken. „Je hoort mensen kloppen, en je weet zeker: daar gaan we nooit komen. Dat maakt echt heel veel indruk”, verzucht Durinck, in het dagelijks leven werkzaam bij de brandweer in Dordrecht.

IJskoud stil

De stilte. Die greep Durinck soms naar de keel. „Tussen de brokstukken van een ingestort gebouw stonden bijvoorbeeld twintig Turken. In het Turks riepen ze naar mogelijke overlevenden: „Wij tellen tot drie, en zijn daarna stil. Laat op dat moment wat van je horen of begin te kloppen.” Vervolgens werd het ijskoud stil op straat, auto’s deden hun motor uit. De rillingen liepen me over de rug. Nee, er werd onder het puin niet geklopt, we hoorden niks.”

De wanhoop van burgers die op zoek waren naar hun geliefden, staat Durinck in zijn geheugen gegrift. „Een man sprak ons aan, hij was familie kwijt. De volgende dag kwam ik hem op dezelfde plek weer tegen, hij riep me bij mijn naam. Die staat namelijk op mijn helm. Dat kwam nogal bij me binnen. We konden niks voor hem doen.”

Blij is de Zwijndrechter dat hij samen met andere USAR-redders onder meer een oudere vrouw levend vanonder het puin kon halen. „Ze lag op een matras, haar voet zat klem tussen de brokstukken. We gingen in de weer met een slijptol en een mes. Ruimte maken, op je buik schuivend tussen de betonnen platen. We hebben het puin rond haar voet weggezaagd en konden haar toen vantussen het puin trekken. Ik heb haar nog een flesje water aangereikt.”

Zonder gevaar was het reddingswerk zeker niet. „Soms waren er naschokken, dan voelde je de aarde trillen. Het was best spannend om een ingestort pand binnen te gaan.”

Durinck was ook betrokken bij de redding van een jongeman en een jonge vrouw. „Ze zaten onder een trap. We hoorden hen praten. Met een drilboor en slijptol is beton weggehakt, om bij hen te komen.”

In 2010 verrichte de Zwijndrechter met USAR na de aardbeving in Haïti ook reddingswerk. Het speurwerk afgelopen week in Turkije maakte echter meer indruk op hem. „De aardbeving in Turkije spant de kroon. De ravage is hier veel massaler. Flats van bijvoorbeeld vijf verdiepingen zakten in elkaar. In Haïti was veel minder hoogbouw, en zag je meer hutjes.”

Speurhond

Ook Wietske van Steen (40) worstelt met de „vervelende keuzes die USAR moest maken.” Naast haar op vliegbasis Eindhoven kwispelt haar speurhond Hailey met haar staart. „We moesten in een instabiel pand een vrouw achter laten. Ze zat op luttele meters afstand van ons bekneld, in het donker. Waarschijnlijk is ze overleden. De vraag is: Besteden we heel veel tijd aan de mogelijke redding van iemand, of proberen we in relatief korte tijd meerdere anderen te redden?”

Onmiskenbaar heeft Van Steen, in het dagelijks leven hondenbegeleider bij de politie, een „voldaan” gevoel over het reddingswerk in Turkije. „We hebben alles wat binnen onze mogelijkheden lag uit de kast gehaald.”

Een paar dagen na de start van het reddingswerk kreeg ze een terugslag. „Iedereen was moe. Mijn hond raakte geblesseerd. Dan te bedenken dat ik afgelopen tijd diverse problemen met speurhonden heb gehad, enkele dieren overleden. Gelukkig kon een verpleegkundige de wond van Hailey hechten, en kon mijn hond de volgende dag weer aan het werk.”

De mensen die Van Steen en haar collega’s van het USAR onder de brokstukken haalden, waren nogal eens „in shock.” „Wij als redders waren euforisch. De geredden zullen dat ook wel zijn geweest, maar ze waren daarin niet heel uitgesproken. Maar aan alles konden we merken dat zij en hun familieleden dankbaar waren. Denk aan de blik die je krijgt, of de hand.”

De reddingswerker is blij dat ze ronddolende Turken „een luisterend oor” kon bieden. Of kinderen kon blij maken in alle ellende. „Zij begonnen te glimlachen als ze mijn hond even mochten aaien.”

Chaos

„Meest lastig waren de momenten dat je mensen niet kon helpen”, duidt ook Jeffrey Schamper, commandant binnen USAR, de dilemma’s waar de reddingswerkers mee worstelden. „Je gaat voor de mensen die je snel kunt redden”, zegt Schamper, brandweerman van beroep. „Stel dat iemand zodanig vast zit, dat je die niet zomaar los hebt. Bovendien weet je dat die persoon gaat overlijden. Dan kun je beter mensen die je nog wel levend uit het puin kunt halen, gaan redden. Veel groter wordt het dilemma echter als je weet dat iemand pas na veel moeite bevrijd kan worden, maar nog wel overlevingskansen heeft.”

Ook Schamper is verheugd dat hij, samen met andere teams, diverse mensen kon redden. „In de enorme chaos hebben we geprobeerd het verschil te maken. Vergeet de lokale Turkse reddingswerkers niet. De echte toppers zijn mijnwerkers en brandweermensen die met hun blote handen stenen weghaalden om bij beknelde mensen te komen.”