De aanblik van veel plaatsen in de Turkse regio’s Hatay en Gaziantep is surrealistisch. Hele straten en wijken liggen in puin. Verslag van een reis door het rampgebied.
Besneeuwde bergtoppen in de verte, uitgestrekte vlaktes ervoor. Het gebied rond het epicentrum van de aardbeving die Turkije een week geleden trof, zou het goed doen in reisfolders. De enorme verwoestingen in de streek leggen er echter een dichte grauwsluier over.
De route vanuit Gaziantep richting Reyhanli aan de Syrische grens loopt dicht langs het epicentrum en slingert voor een deel door de bergen. Er zijn talloze rotsblokken naar beneden gekomen, die het wegdek soms zwaar hebben beschadigd. Op meerdere plekken lopen diepe scheuren in de weg. Sommige delen van het asfalt zijn compleet weggeslagen.
Maar de weg is deze zaterdag in elk geval alweer begaanbaar. Er is met man en macht gewerkt om dat voor elkaar te krijgen. Rotsblokken zijn naar de kant gerold, stukken asfalt hersteld. De weg is van cruciaal belang voor de hulpverlening in het getroffen gebied.
Voor het oog heeft de aardbeving langs de route haast willekeurig toegeslagen: de ene plaats is veel zwaarder verwoest dan de andere. Dicht bij het epicentrum staat er soms nog wonderlijk veel overeind, terwijl elders de chaos onbeschrijfelijk is. Niet alleen de kracht van de beving maakt verschil, maar ook bijvoorbeeld de bodemgesteldheid: op sommige plekken zit het water al op anderhalve meter onder de oppervlakte, op andere veel dieper. Waar het water diep zit, hebben veel meer gebouwen de beving doorstaan.
Diepe scheuren
In de plaats Islahiye, ergens halverwege Gaziantep en Reyhanli, heeft de aardbeving een verwoestende uitwerking gehad. Tientallen flatgebouwen liggen volledig in puin, bij andere hebben stuttende muren het begeven en hangen drie, vier verdiepingen schuin naar beneden. Veel panden vertonen diepe scheuren en gaten in de muren.
Brandweerlieden en reddingswerkers zoeken deze zaterdag met behulp van graafmachines verwoed door naar vermiste bewoners. „Er moeten hier nog drie mensen liggen”, zegt een hulpverlener bij een van de panden aan de hoofdweg van Islahiye. Een graafmachine werkt zich een weg door het puin: de arm trekt een stuk beton weg, gooit een stoel aan de kant.
Even verderop is de weg afgesloten: aan twee kanten liggen er meters puin over het wegdek. De omleiding voert langs een tien verdiepingen hoog flatgebouw, waarvan een groot deel is ingestort. Een kraanwagen takelt een stuk plafond omhoog, in de hoop dat eronder vermiste personen gevonden worden. Hulpverleners kijken gespannen toe, klaar om in actie te komen.
„Daar woonde ik”, zegt een omstander met een volle, witte baard. Hij wijst naar de vierde verdieping van een gedeelte van de flat dat nog overeind staat. „Het was verschrikkelijk.” Hij wijst naar verschillende plekken: „Op dit kleine stukje stortten vier flatgebouwen in.”
De man slaat de verrichtingen van de hulpteams enige tijd zwijgend gaande. „Over 600 kilometer”, zegt hij dan. „De aardbeving heeft schade aangericht over een gebied van 600 kilometer lang. Ongelooflijk.” Hij schudt zijn hoofd.
Eerste hulp
Bij het ziekenhuis van Islahiye staan er buiten grote tenten van de Rode Halve Maan en andere hulpdiensten. Alleen de eerste hulp van het hospitaal is nog open. Het gebouw staat nog overeind, maar is de aardbeving niet ongeschonden doorgekomen. Alle afdelingen zijn na de aardbeving ontruimd. In de oprit naar het ziekenhuis zijn diepe gaten geslagen.
Het beeld in Islahiye is vergelijkbaar met dat in plaatsen als Kirikhan en Antakya. Hele straten zijn verwoest, grote delen zijn enkel nog per voet bereikbaar, zigzaggend tussen en over het puin. In Kirikhan slaat Ahmed met zijn zoontje Ward de verrichtingen van de hulpverleners gade. De eerste aardbeving, om iets over vier ’s nachts, maakte hem wakker. Direct ging hij met zijn vrouw en vijf kinderen naar buiten. „We stonden nog geen twee minuten buiten, toen ons flatgebouw in elkaar zakte”, zegt hij.
Ahmed verblijft nu met zijn gezin een tent die de Turkse hulporganisatie AFAD heeft neergezet. Hoe het verder moet? Hij haalt zijn schouders op. „Kun jij niet iets regelen dat ik naar Nederland kan?”
Rampenfilm
In Antakya staat de jonge Salim zich te warmen bij een vuurtje, terwijl achter hem koortsachtig reddingswerkzaamheden plaatsvinden. Hij is vanuit Istanbul afgereisd om zijn schoonmoeder te begraven. „Ze is vrijdag gevonden”, zegt Salim. „Er is pas laat naar haar gezocht. Er zijn ontzettend veel gebouwen ingestort, dat begrijp ik, maar was eerder zoeken echt niet mogelijk geweest?”
In het appartementencomplex waar zijn schoonmoeder woonde, kwamen volgens hem 35 bewoners om. Niet meer dan 8 overleefden het. „Een van hen, een jongen, is vanuit de zevende verdieping uit het raam naar buiten geklommen.”
Ook als de avond gevallen is in Antakya, gaat het reddingswerk gewoon door. De stad lijkt een decor uit een rampenfilm. In het centrum zijn smalle doorgangen langs aan weerskanten metershoog puin. Auto’s liggen tussen het puin alsof een reuzenhand ze lukraak heeft neergekwakt. De meeste mensen durven niet binnen te slapen, ook al is het rond het vriespunt. Ze zitten buiten, zich warmend aan vuurtjes.
Bij een ingestort appartementengebouw huilt klagelijk een vrouw. Reddingswerkers dragen haar dochter tussen het puin vandaan richting de straat. Ze heeft de aardbeving niet overleefd. Als één van de tienduizenden.
