De voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, zei vorige week in een interview met de Britse krant Financial Times bevroren Russisch geld te willen gebruiken voor de heropbouw van Oekraïne. Juridisch gezien is daar het laatste woord echter nog niet over gezegd.
Volgens Michel is het „rechtvaardig en eerlijk” om bevroren Russische tegoeden te gebruiken voor de heropbouw van Oekraïne. Hij benadrukt wel dat het wettelijk haalbaar moet zijn. Michel zal bij EU-leiders voor zijn plan lobbyen.
De bevroren tegoeden waar Michel op doelt, omvatten zo’n 300 miljard euro aan geld, goud en aandelen dat de Russische centrale bank in de EU onderbracht. De lidstaten hebben deze bezittingen na de invasie in Oekraïne in beslag genomen. Daarbij heeft Brussel voor zo’n 19 miljard aan privébezit van Russische oligarchen bevroren.
De juridische dienst van de Europese Raad meent dat het wettelijk haalbaar is om minimaal 33,8 miljard van de bevroren tegoeden aan te wenden voor Oekraïne, meldde persdienst Bloomberg donderdag. Dit geld zal gebruikt worden om de beschadigde infrastructuur en economie te herstellen. Een woordvoerder van de Wereldbank zei in december dat dit tot 600 miljard euro kan kosten, maar dit geschatte bedrag loopt verder op naarmate de oorlog voortduurt.
Glad ijs
Met de uitspraken om bevroren Russisch tegoeden te gebruiken voor Oekraïne begeeft de EU zich op glad ijs, zegt sanctierechtexpert Heleen over de Linden. „Of dit juridisch haalbaar is, moet nog helemaal uitgedokterd worden.”
Over de Linden denkt dat het afpakken van bevroren Russische staatstegoeden illegaal is. „Dat staat in het VN-verdrag inzake de immuniteit van staatseigendommen. Hoewel dit verdrag nooit officieel in werking trad, wordt het als gewoonterecht toegepast. Rusland is ook lid van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Dat betekent dat ze financiële buffers moeten hebben om zaken als overheidssalarissen uit te betalen. Als wij Russisch staatsgeld afpakken, is het nog maar de vraag of zij aan die voorwaarde kunnen voldoen.”
De sanctierechtexpert ziet wel handvatten om privébezittingen van gesanctioneerde Russen in beslag te nemen. „Maar ook daar zitten haken en ogen aan. Dat kan alleen als iemand strafbare feiten heeft gepleegd en daarvoor is veroordeeld. Zo werd bijvoorbeeld een jacht van de pro-Russische oligarch Medvechuk in Kroatië geveild en de opbrengst ging naar Oekraïne.”
Beleggen
De EU zoekt al langer naar wegen om bevroren Russische tegoeden voor de wederopbouw van Oekraïne aan te wenden. Commissievoorzitter Von der Leyen presenteerde in mei een richtlijn waarmee inbeslagname van buitenlandse bezittingen binnen handbereik moet komen. Het plan is om per lidstaat een bureau op te richten dat bevroren tegoeden beheert. Zo’n bureau kan dan bijvoorbeeld superjachten, die hier vastliggen, verhuren en de opbrengst naar Oekraïne sturen.
In november kondigde Von der Leyen bovendien aan Russische staatstegoeden “actief te willen beheren”. Dat wil zeggen dat ze bevroren tegoeden gaan beleggen, terwijl het wel van de rechtmatige eigenaar blijft. Als de sancties in de toekomst worden opgeheven, kunnen de bezittingen weer terug naar de rechtmatige eigenaren of zal de EU in ruil daarvoor geld geven.
Volgens Over de Linden moet dit mogelijk zijn. „Bevroren Russische staatseigendommen leveren op dit moment de eigenaar niets op. Die bezittingen kun je net zo goed verkopen of beleggen en de opbrengst gebruiken voor Oekraïne. Dat moet juridisch mogelijk zijn, mits je de waarde van de bezittingen maar netjes taxeert en als de sancties opgeheven worden het geld netjes uitkeert aan de rechtmatige eigenaar.”
