IRA. Nee, de term slaat niet op het Ierse Republikeinse Leger dat in de 20e eeuw streed voor een verenigd Ierland. IRA is in dit geval de afkorting van de Inflation Redaction Act, het stimuleringsprogramma van de Amerikaanse president Joe Biden om de eigen economie te verduurzamen.

Eigenlijk heeft de wet, anders dan de naam doet vermoeden, weinig te maken met het inperken van inflatie. Met de maatregel geeft Biden tot 2033 een kleine 400 miljard dollar staatssteun aan bedrijven die in eigen land elektrische auto’s, batterijen, hernieuwbare energie en groene waterstof produceren. In sommige gevallen gaan ondernemingen ook minder belasting betalen. Biden wil de productie van duurzame bronnen in de Verenigde Staten stimuleren en de gewone Amerikaan verleiden om gesubsidieerde, en dus goedkopere, producten als elektrische auto’s uit eigen land te kopen.

Voor het verlenen van een subsidie of belastingkorting stelt Biden eigenlijk maar twee voorwaarden: een fiscaal voordeel moet de vergroening van de industrie stimuleren en de financiële steun mag alleen gaan naar bedrijven die op eigen bodem produceren. De Amerikaanse elektrische autofabrikant Tesla krijgt dus wel het geld. Het Duitse Volkswagen of het Chinese BYD, die ook elektrische auto’s maken, kunnen ernaar fluiten.

Europese markt

De gevolgen voor de Europese markt zullen ongekend zijn. Juist nu veel fabrikanten de energierekening niet meer kunnen betalen –de gasprijs is hier tot vijf keer hoger dan in Amerika– maken de extra dollars steun uit de IRA het voor bedrijven nog aantrekkelijker om de productie naar de VS te verplaatsen.

De EU vreest daarom dat Europese industrieën door de lagere energiekosten en de bijkomende steunmaatregelen massaal zullen vertrekken. Dat gevaar is reëel. Uit onderzoek van de Federatie van Duitse Industrieën blijkt dat zo’n 20 procent van de middelgrote industrieën in Duitsland overweegt hun fabrieken naar het buitenland te verplaatsen vanwege de hoge energieprijzen hier en de fiscale prikkels die soms elders gelden.

Maar ook als fabrikanten wel in Europa blijven, worden ze door de IRA hard geraakt. Een Amerikaan krijgt, dankzij de wet, tot wel 7000 dollar korting op de aankoop van een in eigen land gemaakte Tesla. Het wordt daardoor in de VS fiscaal voordeliger om een Amerikaanse auto aan te schaffen in plaats van een in Europa vervaardigde elektrische BMW. Hierdoor zal de vraag naar Europese elektrische auto’s waarschijnlijk flink dalen.

Het probleem speelt echter breder. Niet alleen stekkerauto’s, maar ook in de VS geproduceerde zonnepanelen en batterijen worden dankzij de wet gesubsidieerd en voor de gewone Amerikaan goedkoper dan ‘groene’ producten uit de EU. IRA raakt dus een breed scala aan Europese bedrijfstakken.

De EU is dan ook bepaald niet blij met Bidens wet. Het wordt in feite gezien als voortzetting van het ”America First beleid” dat de vorige president Donald Trump inzette. Nu wel met een groen sausje: door groene producten uit de VS goedkoper te maken, wordt de eigen markt voorgetrokken en is eerlijke concurrentie met groene industrieën in de VS voor Europese bedrijven onmogelijk.

De EU vindt dat onacceptabel. Dat Biden de eigen economie met behulp van fiscale voordelen wil vergroenen, is voor Brussel niet zo’n probleem. Dat doen sommige EU-landen ook. Maar dat de VS alleen eigen producten steunt, vindt Brussel oneerlijk.

De EU zoekt nu allerlei manieren om de schadelijke gevolgen van de IRA tegen te gaan. Eerst probeerde het blok door praten Biden van gedachten te laten veranderen. De Franse president Emmanuel Macron ging eind november naar het Witte Huis en benadrukte daar dat de wet de Europese markt verzwakt. Volgens hem moeten Amerika en de EU nu juist „hand in hand gaan” in de steeds hevigere concurrentie met China.

Macron

Macron en zijn echtgenote werden warm onthaald met een diner in Franse stijl. Zelfs kaas en wijn ontbraken niet, twee producten waar Frankrijk om bekendstaat. De kazen waren echter allemaal van Amerikaanse makelij en op het menu stonden drie Californische wijnen. Bidens boodschap was helder: eigen producten gaan voor. De IRA blijft van kracht.

Praten lijkt dus niet te helpen. Europese leiders roepen nu op tot concrete tegenmaatregelen. „We hebben een ”Buy European-wet” nodig en moeten Europese fabrikanten subsidiëren”, zei Macron na zijn bezoek aan Biden. Ook Robert Habeck, de Duitse minister van Economie en Klimaat, riep in november op tot een „robuust Europees antwoord”.

Brussel onderneemt ook actie. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen lanceerde in december het idee om de staatssteunregels in de EU te versoepelen. Op 15 december kwamen de EU-leiders bovendien bijeen om te praten over een mogelijk Europees subsidieprogramma om eigen industrieën concurrerend te houden. Zonder zo’n plan „zullen we alleen maar tegen elkaar strijden, terwijl de VS er met de winst vandoor gaan”, zei de Belgische premier Alexander de Croo na afloop van de bijeenkomst in Brussel.